Yüksek Yaşlılık Aylığı Almak İçin Müracaat Zamanı Ne Olmalı?

Yazar: Murat ÖZDAMAR*

Yaklaşım / Kasım 2013 / Sayı: 251

I- GİRİŞ

Sigortalılar, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) web sitesinde bulunan http://uyg.sgk.gov.tr/AylikHesap/ adresinden veya e-Devlet şifresi ile yaşlılık aylığı miktarını hesaplatabilmektedir(1). Yaşlılık aylığı hesabının bu denli kolay öğrenilebilmesi nedeniyle sigortalılar, Aralık ve Ocak ayında ayrı ayrı aylık hesabı yaptıktan sonra oluşan aylık farkına bakarak bir değerlendirmede bulunabilmekte, bu değerlendirmenin sadece o yıla ait bir veri olduğunu ve gerçek maaşından ancak Nisan ayında belirlendiğini bilmediklerinden hatalı bir kanıya varabilmektedir.

Özellikle 2012 yılı verilerini dikkate alan sigortalılar, yaşlılık aylığı müracaatının yılbaşından önce yapılmasının daha avantajlı olduğuna ilişkin bir kanaate erişmektedir. Oysa bu hatalı bir tespittir ve yaşlılık aylığı müracaatının hangi yılda yapılmasının avantajlı olabileceği tamamen ekonomik göstergelere bağlıdır ve ekonomik veriler dikkate alınarak doğru bir tespitte bulunabilmek de mümkün görünmektedir. Böylesi bir değerlendirme yapılabilmesi için Aralık dönemine ait yıllık TÜFE oranı ile yıllık gelişme hızının isabetli tahmin edilmesi gereklidir. Aylık talebinde bulunulan yılın Ocak ve Temmuz dönemine ait emekli aylığı zam oranları kümülatif toplamı, o yılın Aralık dönemine ait TÜFE oranı toplamı ile o yılın gelişme hızının yüzde otuzunun toplamının üzerinde ise sene başından önce aylık talebinde bulunmanın daha avantajlı olacağı söylenebilir(2).

Değerlendirmeleri 2012 yılı verileri üzerinden yapmak, 2014 yılı aylık miktarı tahminleri için gereklidir. 2012 yılı Ocak zammı % 6,79, 2013 yılı Temmuz Zammı % 1,95, kümülatif yıllık zam oranı toplamı % 8,87’dir. 2012 yılı Aralık dönemine ait yıllık TÜFE değişim oranı % 6,16, 2012 yılı gelişme hızı % 2,2 oranında gerçekleştiğinden aylık hesabına esas 2012 yılına ait güncelleme katsayısı da 1,0682 olarak belirlenmiştir. Bunun sonucu olarak 2012 yılında yaşlılık aylığı talep edenler aynı prim ödeme gün sayısına göre 2013 yılında yaşlılık aylığı talep edenlerden yaklaşık % 2 oranında daha yüksek aylık almaya hak kazanmıştır.

Bu çalışmada aynı prim gün sayısı ve prim matrahı üzerinden 2013 yılı emeklisi olmakla 2014 emeklisi olmak arasındaki maaş farkı değerlendirilerek bunun nedenleri hakkında bilgi verilecektir.

II- YAŞLILIK AYLIĞININ HESAPLANMASI

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu(3)’nun 29. maddesi hükümlerine göre, 1 Ekim 2008 tarihinden sonra ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayanların yaşlılık aylığı, ortalama aylık kazanç ile aylık bağlama oranının çarpımı sonucunda bulunan tutardır. Ortalama aylık kazanç, sigortalının her yıla ait prime esas kazancının, ait olduğu yıldan itibaren aylık talep tarihine kadar geçen yıllar için, her yıl gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek bulunan kazançlar toplamının, itibarî hizmet süresi ile fiilî hizmet süresi zammı hariç toplam prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanan ortalama günlük kazancın 30 katıdır. Aylık bağlama oranı ise sigortalının toplam prim ödeme gün sayısının her 360 günü için % 2 olarak uygulanır.

Kanun’un geçici 2. maddesi gereği, sigortalının bu Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihe kadar geçen sürelerdeki prim ödeme gün sayılarına ait aylık; bu Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten önceki kanun hükümlerine göre, aylık talep tarihindeki toplam prim ödeme gün sayısı üzerinden, bu Kanun’un yürürlük tarihi itibarıyla hesaplanacak aylığının bu Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihe kadarki prim ödeme gün sayısı ile orantılı bölümü, aylık talep tarihine kadar geçen yıllar için, her yıl gerçekleşen güncelleme katsayısı ile çarpılarak hesaplanır.

Sigortalının bu Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten sonra geçen sürelerdeki prim ödeme gün sayılarına ait aylığı, aylık talep tarihindeki toplam prim ödeme gün sayısı üzerinden 29. madde hükümlerine göre hesaplanacak aylığının, bu Kanun’un yürürlük tarihinden sonraki prim ödeme gün sayısına orantılı bölümü kadardır.

5510 sayılı Kanun gereği, bağlanan aylık, yukarıda belirtildiği biçimde hesaplanan kısmî aylıkların toplamından oluşmakta, hesaplanan aylığın başlangıç tarihinin yılın ilk altı aylık dönemine rastlaması halinde Ocak ödeme dönemi için aylıklara uygulanan artış oranı kadar artırılarak, yılın ikinci altı aylık dönemine rastlaması halinde ise öncelikle Ocak ödeme dönemi, daha sonra Temmuz ödeme dönemi için aylıklara uygulanan artış oranları kadar artırılarak, sigortalının aylık başlangıç tarihindeki aylığı hesaplanmaktadır(4).

2013 yılı emeklisi olanlar, diğer bir ifade ile kamu kurumu çalışanları için 15 Aralık 2013, özel sektör çalışanları için 1 Aralık 2013 tarihi öncesi emeklilik talebinde bulunanların güncelleme katsayısı hesabında 2012 yılına ait TÜFE oranı ile 2012 yılı gelişme hızı dikkate alınarak aylık hesaplanmakta ve hesaplanan aylığa 2013 yılı Ocak ve Temmuz dönemi zamları yansıtılmaktadır. 2014 yılında emekli olacaklara, başka bir anlatımla kamu çalışanları için 14 Aralık 2013, özel sektör çalışanları için 30 Kasım 2013 tarihi sonrası emeklilik talebinde bulunanların güncelleme katsayısı hesabında 2013 yılına ait TÜFE oranı ile 2013 yılı gelişme hızı dikkate alınarak aylık hesaplanmakta ve hesaplanan aylığa 2014 yılı Ocak ve Temmuz dönemi zamları yansıtılmaktadır. Bu nedenle aynı dönemler için aynı prim gün sayısı ve aynı sigorta prim ödemesi üzerinden 2013 yılı emeklisi olanlar ile 2014 yılı emeklisi olanların maaşları aynı değil farklı hesaplanacaktır.

2012 yılında emekli olacak olanlar için 2012 yılı güncelleme katsayısı 1,0682’dir. 2014 yılında emekli olacaklar için güncelleme katsayısını ekonomik tahminlere göre tespit ettikten sonra aylık hesabı yaparak bir değerlendirmede bulunmamız isabetli olacaktır. TÜFE, 2013 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre % 0,77, bir önceki yılın aynı ayına göre % 7,88 ve 12 aylık ortalamalara göre %7,32 artış olarak gerçekleşti(5).

Uluslararası Para Fonu (IMF) Dünya Ekonomik Görünüm raporunu açıklayarak Türkiye’nin bu yılki büyüme beklentisini % 3,4’ten yüzde % 3,8’e çıkarmıştır(6). Bu ekonomik göstergelere göre Türkiye’nin 2013 yılı enflasyon oranı diğer bir ifade ile 2013 yılı Aralık ayının bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranı yaklaşık olarak % 8,00 olacaktır. TÜFE değişim oranı olan % 8,00’ın tamamı ile büyüme hızının (tahmini % 3,8) % 30’u olan % 1,14 toplamını % 9,14 olarak belirleyeceğimize göre 2013 yılı güncelleme katsayısı da % 9,14 olarak dikkate alınacaktır. 2013 yılı Ocak zammı % 4,14, Temmuz zammı % 4,00, kümülatif toplam ise % 8,31’dir. 2013 yılı güncelleme katsayısı ile 2013 yılı kümülatif zam oranları arasındaki fark % 0,83 olduğu için 2014 yılında emekli olanlar aynı şartlarla 2013 yılında emekli olanlardan % 0,8 daha fazla aylık alacaklardır(7).

Buna göre aynı gün sayısı ve aynı prim kazançları üzerinden 2013 yılı emeklisine bağlanan aylık aşağıdaki gibi olacaktır.

…/…/2013 tarihi itibariyle hesaplanan Aylık:  2.229.83

Gösterge	9875	Ortalama Yıllık Kazanç	43.750,80	Ortalama Aylık Kazanç	5.912,70
Aylık Bağlama Oranı	60,00 (70)	Aylık Bağlama Oranı 2	43,00	Aylık Bağlama Oranı 3	29,48

	Hizmet Kütüğü	Diğer Günler	Toplam
2000 Öncesi	497		497
2000-2008/10 Arası	2915		2915
2008/10 Sonrası	1800		1800
Toplam	5212		5212

İlgili sigortalının aynı gün sayısı ve kazanç üzerinden 2014 yılı emeklisi olması halinde(8) bağlanacak aylıks aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere daha yüksek olacaktır.

…/…/2014 tarihi itibariyle hesaplanan Aylık: 2.335,82

Gösterge	9875	Ortalama Yıllık Kazanç	43.750,80	Ortalama Aylık Kazanç	6.364,50
Aylık Bağlama Oranı	60,00 (70)	Aylık Bağlama Oranı 2	43,00	Aylık Bağlama Oranı 3	29,48

	Hizmet Kütüğü	Diğer Günler	Toplam
2000 Öncesi	497		497
2000-2008/10 Arası	2915		2915
2008/10 Sonrası	1800		1800
Toplam	5212		5212

2013 yılında 2.229,83 TL aylık bağlanan sigortalının aylığı 2004 yılı Ocak ayında 2.319,02 TL’ye yükseltilecek oysa aynı prim gün sayısı üzerinden 2014 yılında emekli olan sigortalının yaşlılık aylığı 2.335,82 TL olacağından 2013 yılında emekli olana göre daha yüksek aylık almaya hak kazanmış olacaktır. 2014 yılı kıdem tazminatı tavanının da artacağı dikkate alındığında sigortalıların 2013 yılı değil de 2014 yılı emeklisi olması daha avantajlı bir seçenek haline gelmektedir(9).

III- SONUÇ

Yaşlılık aylığına başvuracak olan her sigortalının beklentisi yüksek yaşlılık aylığıdır. Yaşlılık aylığı hesabına esas temel parametreler prim ödeme gün sayısı ile prime esas kazanç miktarı olsa da ilgili yıl içinde gerçekleşecek olan ekonomik göstergeler de yaşlılık aylığı için belirleyici bir unsurdur.

Yaşlılık aylık müracaatının ilgili yılda mı yoksa bir sonraki yılda mı yapılmasının avantajlı olabileceğine ilişkin bir değerlendirme yapılabilmesi için Aralık dönemine ait yıllık TÜFE enflasyon oranı ile yıllık gelişme hızının da bilinmesi gereklidir. Aylık talebinde bulunulan yılın Ocak ve Temmuz dönemine ait emekli aylığı zam oranları kümülatif toplamı, o yılın Aralık dönemine ait TÜFE oranı toplamı ile o yılın gelişme hızının yüzde 30’unun toplamının altında ise gelecek yıl içinde aylık talebinde bulunmak daha avantajlı olacaktır.

*           İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdür Yrd., Doktora Öğrencisi

(1)         Murat GÖKTAŞ – Murat ÖZDAMAR, “Yüksek Yaşlılık Aylığı İçin İdeal Başvuru Zamanı”, Yaklaşım, Sayı: 247, Temmuz 2013, s. 152-155

(2)         Mustafa KURUCA, “Yaşlılık Aylığı Başvuru Zamanının Aylık Miktarına Etkisi”, Yaklaşım, Sayı: 242, Şubat 2013, s. 115-122

(3)         16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(4)         Yaşlılık aylığı hesaplanmasını detaylı olarak öğrenmek için Bkz. Mustafa KURUCA - Murat ÖZDAMAR, Tüm Yönleriyle Emeklilik, Güncellenmiş 2. Baskı, Yaklaşım Yayınları, Ankara 2013.

(5)         http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=13599 (09.10.2013)

(6)         http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/24879650.asp (09.10.2013)

(7)         Aylık arasındaki fark çalışılan dönemlere göre +- % 0,10 oranında değişiklik gösterebilir.

(8)         2014 yılı emekli zam oranının % 4 olacağı varsayılmıştır.

(9)         Aylıkla ilgili değerlendirmeler, ekonomik kuruluşların tahminleri dikkate alınarak yapılmıştır. Ekonomik göstergelerde ciddi oranda bir değişiklik aylık miktarını da etkileyebilecektir. Yaşlılık aylığı talebinde bulunacak olanlar bu hesaplamanın bir öngörüden ibaret olduğunu, reel aylık farkının ancak 2014/Nisan ayında açıklanacak olan 2013 yılı Gelişme Hızı oran açıklaması ile resmiyet kazanabileceğini dikkate almalıdır.