Yazar: Berna GÖKÇEN AYAN*
Yaklaşım / Kasım 2013 / Sayı: 251
I- GİRİŞ
01.10.2008
tarihinden önce 1479 sayılı Bağ-Kur Kanunu’na göre sigortalıların
ödeyecekleri primlerde yirmi dört basamaklı gelir tablosu uygulanmakta
idi. Bu tabloda yer alan gelir basamakları, her yıl Nisan ayında ilk
olarak bir önceki yılın Aralık ayı ile ondan önceki yılın Aralık ayına
göre Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından açıklanan en son temel yıllı
kentsel yerler tüketici fiyatları indeksindeki değişim oranı kadar,
ikinci olarak bir önceki yılın gayrisafi yurt içi hâsıla sabit
fiyatlarla gelişme hızları kadar artırılarak belirlenmekteydi.
5510
sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile birlikte
belirtilen basamak sitemini tamamen ortadan kaldırıp, Bağ-Kurluların
(4/1-b)’lilerin 4857 sayılı İş Kanunu’na göre 16 yaşından büyük işçiler
için belirlenen brüt asgari ücretle, bunun 6.5 katı arasında
kendilerinin seçip beyan edecekleri matrah üzerinden prim ödemeleri
şeklinde düzenlenmiştir. Bu değişim ile birlikte basamak sistemi ortadan
kaldırılmış prime esas kazanç kavramı önem kazanmıştır. Kanun’da
Bağ-Kur kapsamındaki sigortalıların prime esas kazanç beyanlarını nasıl
ve ne şekilde yapacakları düzenlenmiştir. Çalışmamızda Bağ-Kur
kapsamındaki sigortalıların prime esas kazanç beyanlarında dikkat etmesi
gereken hususlar ile Sosyal Güvenlik Kurumu’nun şirket ortalı olup
Bağ-Kur kapsamında olan sigortalılara yönelik yapılan son düzenlemesi
değerlendirilecektir.
II- PRİME ESAS KAZANÇ BEYANDA BULUNMA ESASLARI
5510
sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında
sigortalı olanlar yani eski adıyla Bağ-Kurlular aylık prim ve hizmet
belgesi düzenlemelerine gerek yoktur. Bu kapsamdaki sigortalılar aylık
prime esas kazançlarını, beyanda bulunmak suretiyle bildireceklerdir.
Bu
sigortalıların aylık prime esas kazançları, 5510 sayılı Kanun’un 82.
maddesine göre belirlenen prime esas günlük kazancın alt sınırı ile üst
sınırı arasında kalmak şartı ile kendileri tarafından beyan edilecek
günlük kazancın otuz katıdır.
Kanun
gereğince alınacak prim ve verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulan
günlük kazancın alt sınırı, sigortalıların yaşlarına uygun asgarî
ücretin otuzda biri, üst sınırı ise 16 yaşından büyük sigortalıların
günlük kazanç alt sınırının 6,5 katıdır. Sigortalının prime esas kazancı
ile ilgili beyanı, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun ilgili ünitesine yazılı
olarak yapılmaktadır.
Sigortalıların
prime esas kazançları ile ilgili olarak yapacakları beyanlarının
dikkate alınma tarihi; yazılı olarak yapılan beyanda, beyanın Kurum’a
intikal ettiği tarihtir. Prime esas kazanç beyanı ay içinde bir kez
verilebilir. Belirtilen şekilde yapılan ve başlangıcı gösterilen bu
beyan, değiştirilmediği sürece sonraki aylar için de yapılmış sayılır.
Yapılan beyana istinaden üst üste oniki aydan fazla prim ödemesinde
bulunulmaması halinde, bu oniki aylık sürenin sonundan itibaren beyanın
geçerliliği ortadan kalkar.
Beyanda
bulunmayan, beyanının geçerliliği ortadan kalkan veya beyanları
Kanun’un 82. maddesine göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt
sınırının otuz katının altında kalan sigortalının aylık prime esas
kazancı, prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katı olarak dikkate
alınır.
Kanun’un
4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı
sayılmayı gerektirecek birden fazla durumun söz konusu olması halinde,
yukarıda belirtilen esaslara göre tek beyanda bulunulur (http://www.sgkrehberi.com/haber/2635/)
Ayrıca
sigortalılar prime esas kazançları ile ilgili aylık olarak beyanda
bulunur. Sigortalı, prime esas kazanç tutarını beyanına dayalı olarak
her ay yeniden belirleme yetkisine sahiptir.
III- İŞÇİ ÇALIŞTIRAN İŞVEREN BAĞ-KURLUNUN PRİME ESAS KAZANCI
5510
sayılı Kanun’a göre 4/b kapsamında sigortalı sayılan Bağ-Kur’lular
ödeyecekleri prim tutarına esas olacak kazançları kendileri beyan
etmekte ve bu beyanlarına göre prim ödemektedir.
Ancak
5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi
kapsamında sigortalı sayılanlar, aynı zamanda işveren ise, beyan edeceği
aylık kazancı, çalıştırdığı sigortalıların prime esas günlük kazancının
en yükseğinin otuz katından az olamaz. Aylık prime
esas kazancı, çalıştırdığı sigortalılardan günlük kazancı en yüksek olan
sigortalının otuz günlük prime esas kazancından düşük olduğu tespit
edilen sigortalıların aylık prime esas kazançları, tespit edilen kazanç
düzeyine çıkartılarak aradaki prim farkı, Kanun’un 89. madde hükümlerine
göre gecikme cezası ve gecikme zammı uygulanmak suretiyle tahsil
edilir.
Yani
bu hüküm, 4/b sigortalısının elde ettiği kazançla orantılı bir şekilde
beyanda bulunmasını sağlamaktadır. Örneğin, çalıştırdığı işçisini 1500
TL aylık kazanç üzerinden SGK’ya bildiren 4/b sigortalısı olan işveren,
kendi kazanç beyanını asgari ücret üzerinden daha açık ifadeyle 1500
liradan az yapamaz.
IV- ŞİRKET ORTAKLARININ DİK-KAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR
21.08.2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik ile Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 98. maddesine “Kanun’un 80. maddesinin ikinci fıkrasının (b) bendi, tüzel kişiliği haiz kuruluşların ortakları hakkında uygulanmaz.”
şeklinde eklenen bent ile çalıştırdığı sigortalı adına bildirilen
kazançtan daha az kazanç beyan edilemeyeceğine ilişkin Kanun hükmünden
tüzel kişiliğe haiz olan tüm şirket ortakları muaf tutuldu.
5510
sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 2008 yılı Ekim ayı başından itibaren,
4/b sigortalılarının beyan ettiklerin kazançların, yanlarında
çalıştırdıkları işçilerden daha az olup olmadığının kontrolünü sadece
tüzel kişiliği bulunan sigortalılardan vazgeçildi. Buna göre tüzel
kişiliği bulunan ve Bağ-Kur kapsamında olan sigortalının prime esas
kazancının beyanında yanında çalıştırdığı işçinin ücreti dikkate
alınmayacak ve bunun kontrolü de yapılmayacaktır. Bu değişiklik sadece
tüzel kişiliği olan Bağ-Kur sigortalıları için geçerli olup tüzel
kişiliği olmayan ancak yanında işçi çalıştıran işveren için geçerli bir
durum değildir.
V- SONUÇ
Eski
adıyla Bağ-Kurlu yeni adıyla (4/1-b)’li sigortalılar için, her ay
kazançlarının bildirilmesine yönelik öngörülen aylık prim ve hizmet
belgesinin verilmesine gerek bulunmamaktadır. Bu sigortalıların sadece
aylık prime esas kazançlarını, beyanda bulunmak suretiyle bildirmeleri
yeterli olacaktır. Beyanda bulunacakları aylık prime esas kazançları,
cari aylık brüt asgari ücretle, bunun 6.5 katı arasındadır. Ancak işçi
çalıştıran (4/1-b)’li sigortalının beyanı, çalıştırdığı en yüksek ücret
alan işçiden kazancından az olmaması gerekmektedir.
Bağ-kur
kapsamında olup tüzel kişiliği olan sigortalının ise prime esas
kazancının hesabında yanında çalıştırdığı işçinin ücreti dikkate
alınmayacaktır. Bu durumda bu kapsamda olup prime esas kazancını yanında
çalıştırdığı işçiden daha az şekilde bildirilmesi mümkün kılınmıştır.
Bu kazanç asgari ücret bile olabilir. Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından
4/b’li sigortalının prime esas kazanç bildirimini yanında çalıştırdığı
işçiden daha az olup olmadığının kontrolü zor yapılırken bu durum
kazançların daha düşük bildirilmesi yönünde işverenlere destek olmuş ve
primlerin tahsilinin düşmesi açısından önemli bir kapı açmıştır. Bu
düzenlemenin eşitlik açısından tüm 4/b’li sigortalılar için yapılmasının
daha doğru olacağı kanaatindeyiz. En azından prime esas kazanç
sigortalının bir beyanıdır ve bu beyanın düşük olması ileride bağlanacak
emekli maaşının da düşük olmasına neden olacaktır. Bu nedenle
beyanların en az asgari ücret tutarında sınır konulmasının yeterli
olacağını düşünmekteyiz.
* Sosyal Güvenlik Uzmanı, Bornova Naci Şahin Sosyal Güvenlik Merkez Müdürü V.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder