Yazar: Ersin UMDU*
Yaklaşım / Kasım 2013 / Sayı: 251
I- GİRİŞ
Yaklaşım Dergisi’nin 249. sayısında “İşe İade Davasını Kazanan İşçi İle İlgili Yapılması Gereken SGK İşlemleri”
başlıklı yazımızda işe iade davası sonucu işverenler işe iade davasını
kazanıp yasal süresi içinde işe başlamak için müracaatta bulunan işçi
ile ilgili Sosyal Güvenlik Kurumu açısından yapmaları gereken işlemler
ayrıntılı olarak izah edilmişti. Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından
Sosyal sigorta İşlemler Yönetmeliği’nin işe iade davası sonucu prim
belgelerinin düzenlenmesinin ve Kurum’a ödenmesinin izah edildiği “Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Düzenlenmesi, Verilmesi ve Saklanması” başlıklı 102. maddesinin (d) bendi ile “Sigorta Primlerinin Ödenme Süresi ve Erken Ödeme”
başlıklı 108. maddesinin (e) bendinde yapılan değişiklik sonucu işe
iade davası sonucu prim belgelerinin düzenlenmesinin ve Kurum’a ödenmesi
ile ilgili uygulama değiştirildi. Değişikliğin
gerekçesi işe iade davası sonucundaki SGK işlemleri için SGK tarafından
yapılması gereken uygulamanın 4857 sayılı Kanun’un 21. maddesindeki
usule uygun hale getirilmesi ve uygulamada yaşanan sorunun çözülmesiydi.
Makalemizde
söz konusu değişiklikler sonucu işe iade davası sonucundaki SGK
işlemleri için SGK tarafından yapılması gereken uygulamanın 4857 sayılı
Kanun’un 21. maddesindeki usule uygun hale getirilip getirilmediği ve
böylece sorunun çözülüp çözülemediği konusu izah edilecektir.
II- İŞE İADE DAVASI SONUCU SGK İLE İLGİLİ YERİNE GETİRİLMESİ YÜKÜMLÜLÜK NEDİR?
İş
sözleşmesi İş Kanunu’na veya Basın İş Kanunu’na tabi olan, işyerinde
belirsiz süreli sözleşme çerçevesinde çalışan ve işveren vekili
statüsünde olmayan işçinin çalıştığı işyerinde en az 6 ay kıdeminin
bulunması ve işyerinin mevcudunun 30 işçiden fazla olması halinde işçi
iş güvencesi kapsamında bir işçidir. Söz konusu işçi iş güvencesi
kapsamında olduğundan İş Kanunu’nun 20/1. maddesi uyarınca, iş sözleşmesinin feshinin geçersiz olduğunu düşünmesi halinde fesih bildiriminin tebliğinden itibaren bir ay içinde işe iade davası açabilmektedir.
Açılan davanın işçinin lehine kesin olarak sonuçlanması halinde işçinin
feshi feshedildiği andan itibaren geçersiz sayılır. Dava sonucuna göre
işçi davanın tebliğinden itibaren 10 iş günü içinde işverene başvurması
halinde ise işveren işçiyi başlatmak veya başlatmamak için 1 ay içinde
karar verir. Bu süre zarfında işveren işçisini başlatırsa; işçisine
çalıştırılmadığı süre için en çok dört aya kadar ücreti öder,
başlatmazsa; işçiye
boşta geçen süre ücretinin yanı sıra en az dört aylık, en çok sekiz
aylık ücreti tutarında işveren tarafından tazminat ödenmesi
gerekmektedir. Buna literatürde “işe başlatmama” tazminatı denir(1).
Vurgulamak
gerekirse; işe iade davasını kazanan ve davanın tebliğinden itibaren 10
iş günü içinde işyerine başvuran işçiye işveren işçiyi işe başlatsa da
başlatmasa da çalıştırılmadığı süre için en çok dört aya kadar ücreti
ödemekle yükümlüdür. Bu ücret ödeme yükümlülüğünden dolayı işverenin işe
iade davası sonucu SGK ile ilgili yükümlülüğü oluşmaktadır. Zira işçiye
ödenen bütün işçilik ödemeleri 5510 sayılı Kanun’un 80. maddesinde
belirtilen muaf ödemelerden olmadıkça prime tabi tutulması
gerekmektedir. İşe iade davası sonucu davanın tebliğinden itibaren 10 iş
günü içinde işyerine başvuran işçiye ödenmesi gereken ücret te bu
manada SGK’ya bildirilmesi gerekmektedir. Zaten bu durum 5510 sayılı
Kanun’un 80. maddesinde belirtildiği üzere Sosyal Sigortalar İşlemler
Yönetmeliği’nin 102 ve 108. maddesinde de belirtilmektedir. Buna göre
işe iade davası sonucu davanın tebliğinden itibaren 10 iş günü içinde
işyerine başvuran işçiye işveren ister başlatsın ister başlatmasın
ödediği ücret için SGK’ya ödenen ücretin primlerinin bildirilmesi ve
ödenmesi yükümlülüğü oluşmaktadır.
III- İŞE İADE DAVASI SONUCU SGK’YA PRİM BELGESİNİN VERİLMESİ VE PRİMLERİN ÖDENMESİ İLE İLGİLİ SORUN VE YENİ GETİRİLEN ÇÖZÜM
İşe
iade davası sonucu davanın tebliğinden itibaren 10 iş günü içinde
işyerine başvuran işçiye işveren ister başlatsın ister başlatmasın
ödediği ücret için SGK’ya ödenen ücretin primlerinin bildirilmesi ve
ödenmesi yükümlülüğü vardır. SGK’ya ödenen ücretin primlerinin
bildirilmesi ve ödenmesi yükümlülüğü ile ilgili uygulamada bazı sorunlar
yaşandığı için SGK sorunun çözülmesi için 21.08.2013 tarihli SSİY’deki
değişiklikle çözüm getirdi.
A- SORUN
Söz
konusu yükümlülüğün yerine getirilmesinde Sosyal Güvenlik Kurumu 4857
sayılı İş Kanunu’ndaki işverenin karar süreci ile ilgili 1 aylık mühlet
süresinin kullanmasındaki hükmü yok sayıcı düzenlemeyi uyguladığı için
eleştirilmekte ve işverenlerin bu anlamda mağdur edildikleri iddia
edilmekteydi. Buna göre; Kurum’un SSK’dan kalma 16-360 sayılı Genelgesi
gereği prim belgesinin İşçinin başvuru yaptığı onuncu iş gününün içinde
bulunduğu ayı takip eden ayın 23’üne kadar verilmesi ve muhteviyatı
primlerin ayın sonuna kadar ödenmesi gerekir. Bu durumda da işverenin bir aylık işe başlatıp başlatmama hakkı elinden alınmış oluyordu.
Örneğin;
işçinin mahkeme kararını tebellüğ ettiği tarihi izleyen 10. iş gününün
31.10.2013 olması ve işverene de 31.10.2013 tarihinde başvurması
halinde, izleyen ayın 23’üne (23.11.2013) kadar aylık prim belgesinin
verilmesi ve ayın sonuna kadar (30.11.2013) ödenmesi gerekmektedir (işverenin bir aylık işe başlatıp başlatmama hakkı elinden alınıyor).
B- ÇÖZÜM
İşçinin
başvuru yaptığı 10. iş gününün içinde bulunduğu ayı takip eden ayın
23’üne kadar verilmesi gerekirdi ancak yukarıda belirtilen sorunun
çözümü maksadıyla Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 102 ve 108.
maddelerinde değişiklik yapıldı. Buna göre; yeni düzenlemede, işe iade
kararları nedeniyle işverenlerce geriye doğru verilecek ek prim
belgeleri ve bunlara ilişkin primlerin ödenme süreleri, işverenin işçiyi
işe başlatması ve işe başlatmaması durumuna göre ikili bir ayırıma tabi
tutularak farklı kurallara bağlanmıştır.
1- Sigortalının İşe Başlaması Durumundaki Uygulama
Yeni
düzenleme uyarınca, iş mahkemelerince verilen kararlar uyarınca, göreve
iadesine karar verilen sigortalı personelin kesinleşen mahkeme
kararının tebliğinden itibaren 10 işgünü içinde işe başlamak için
işverene başvuruda bulunması ve işverenin usulüne uygun daveti üzerine;
Sigortalının işe başlaması halinde, davete ilişkin tebligatın
sigortalının aldığı tarihin içinde bulunduğu ayı takip eden ayın 23’üne
kadar ek aylık prim ve hizmet belgelerinin verilmesi ve ayın sonuna
kadar ödenmesi şartıyla, bu belgeler yasal süresi içinde verilmiş olduğu
kabul edilecek ve SGK tarafından işverenlere idari para cezası
uygulanmayacaktır.
Örneğin;
işçinin mahkeme kararını tebellüğ ettiği tarihi izleyen 10 iş günü
içinde (31.10.2013) başvurduktan sonra işverenin sigortalıya (1 aylık
karar süresi içinde) 13.11.2013 tarihinde işe başlaması için gönderdiği
tebligatın işçiye 18.11.2013 ulaşması halinde işçi adına prim
belgelerinin takip eden ayın 23’üne (23.12.2013) kadar verilmesi ve ayın
sonuna kadar (31.12.2013) ödenmesi gerekmektedir.
2- İşverenin İşçiyi İşe Başlatmaması Durumundaki Uygulama
İş
mahkemelerince verilen kararlar uyarınca, göreve iadesine karar verilen
sigortalı personelin kesinleşen mahkeme kararının tebliğinden itibaren
10 işgünü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunması ve
işverenin işçiyi işe başlatmaması halinde, sigortalı personelin işe
başlamak için işverene yaptığı başvurusuna ilişkin tebligatın alındığı
tarihin içinde bulunduğu ayı takip eden ayın 23’üne kadar ek aylık prim
ve hizmet belgelerinin verilmesi ve ayın sonuna kadar primlerin ödenmesi
şartıyla, bu belgeler yasal süresi içinde verilmiş olduğu kabul
edilecek ve SGK tarafından işverenlere idari para cezası
uygulanmayacaktır.
Örneğin;
işçinin mahkeme kararını tebellüğ ettiği tarihi izleyen 10 iş günü
içinde (31.10.2013) başvurmasına rağmen işverenin sigortalı işe
başlatmaması halinde prim belgelerinin takip eden ayın 23’üne
(23.11.2013) kadar verilmesi ve ayın sonuna kadar (30.11.2013) ödenmesi
gerekmektedir.
IV- SONUÇ
“III/A- SORUN”
başlıklı örnekte de görüldüğü üzere işçinin ayın son günlerine doğru
bir tarihte başvurması halinde işveren 4857 sayılı Kanun’a göre karar
verme hakkı olmasına rağmen geriye dönük primleri 20-25 gün içinde
hazırlayıp SGK’ya vermesi gerekmektedir. Söz konusu sorun için SSİY’de
yapılan değişiklik sonucu getirilen çözüm ile işverenin
işçiyi işe başlatması ve işe başlatmaması durumuna göre ikili bir
ayırıma tabi tutularak farklı kurallara bağlanmıştır. Her iki durum için
ayrı bir prosedür belirlenmiştir. Ancak söz konusu çözümler
incelendiğinde;
- Çözümler işveren ve işçi arasındaki ilişkinin tamamen noter veya PTT kanalı ile yapılacak tebligat şeklinde değerlendirilmiş ve prim belgelerinin verilmesi ile primlerin ödenmesi tebligatın tebellüğ durumlarına göre belirlenmiştir. Bu durum gerek -uygulamada daha sık karşılaşılan- tebligatla yapılmayan yazışmalar açısından gerekse tebligatla yapılmasına rağmen tebligatların takip edilmesi açısından yeni sorunlar oluşturacaktır.
- Bununla birlikte; tebligatlara göre prim belgesinin verilmesi ve ödenmesi değerlendirmesi işverenin işçiyi başlatmak için karar aşaması olarak kullanması gereken 1 aylık sürenin bilhassa işçinin işe başlatılmaması durumunda yine kullandırılmaması sonucunu ortaya çıkarmıştır (Bu durum 3.2.2. başlıklı anlatımın örneğinde gösterilmiştir.). Bu değişikliğinde işverenin işçiyi başlatıp başlatmaması için kullanacağı 1 aylık sürenin de kullanılamaması ile ilgili sorunu çözmemiştir.
Söz
konusu sorunlar göz önünde tutulduğunda getirilecek olan düzenlemenin
4857 sayılı Kanun’un 21. maddesinde belirtilen usule uygun yapılması
gerekmektedir. SGK ile işlemlerin 4857 sayılı Kanuni usule uygun ve
uygulanabilir bir düzenleme olabilmesi için;
“SSİY/102. maddesi gereği prim belgelerinin verilmesinde;
- d) 4857
sayılı İş Kanunu’nun 21. maddesine istinaden iş mahkemelerince veya
özel hakem tarafından verilen kararlar uyarınca, göreve iadesine karar
verilen sigortalı personelin kesinleşen mahkeme veya özel hakem
kararının tebliğinden itibaren on işgünü içinde işe başlamak için
işverene başvuruda bulunması halinde işverenin sigortalı ile ilgili ek
prim belgelerini en geç sigortalının yaptığı başvuru sonrası işe
başlatıp başlatmamaya karar vereceği 1 ayın son gününü takip eden
aybaşından,” (takip eden ayın 23’üne kadar)
“SSİY/108. maddesi gereği primlerin ödenmesinde;
- e) 4857
sayılı İş Kanunu’nun 21. maddesine istinaden iş mahkemelerince veya
özel hakem tarafından verilen kararlar uyarınca, göreve iadesine karar
verilen sigortalı personelin kesinleşen mahkeme veya özel hakem
kararının tebliğinden itibaren on işgünü içinde işe başlamak için
işverene başvuruda bulunması halinde işverenin sigortalı ile ilgili
primlerin ödemesini en geç sigortalının yaptığı başvuru sonrası işe
başlatıp başlatmamaya karar vereceği 1 ayın son gününü takip eden
aybaşından, (takip eden ayın sonuna kadar)”
şeklinde
düzenlenmesi kanaatindeyiz. Bu şekilde 4857 sayılı Kanun’un 21. maddesi
uygulamasına uygun olarak işçinin 10 iş günü içinde başvurma şartı ve
işverenin işçiyi başlatma veya başlatmama için kullanacağı 1 aylık karar
verme süresi dikkate alınmış olur ve böylece uygulamada belirtilen
soruna karşılık çözüm üretilmiş olurdu.
* Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişi
(1) Ersin UMDU, “İşe İade Davasını Kazanan İşçi İle İlgili Yapılması Gereken SGK İşlemleri”, Yaklaşım, Sayı: 249, Eylül 2013.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder