SGK Eksik Gün Bildiriminde Yapılan Değişiklikler

Yazar: Celal ÖZCAN*

E-Yaklaşım / Kasım 2013 / Sayı: 251

I- GİRİŞ

Sosyal güvenlikte kayıtdışılık; çalışanların tamamen sigortasız çalıştırılmaları veya daha düşük bir ücret seviyesinden primlerinin ödenmesi şeklinde ortaya çıkabildiği gibi, sigortalı gösterilen kişilerin ay içindeki prim gün sayılarının 30 günden daha az (örneğin; 5-10 gün gibi) gösterilmek suretiyle daha az prim ödenmesi şeklinde de ortaya çıkabilmektedir.

Nitekim, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) 2012 yılı istatistiki bilgilerinden de anlaşılacağı üzere, asgari ücretten primi ödenen kişilerin aynı zamanda ay içindeki prim gün sayılarının da düşük gösterildiği, ücret seviyesi yükseldikçe ay içindeki prim gün sayısının arttığı (30 güne yaklaştığı), SGK’ya bildirimi yapılan tüm sigortalılar üzerinden bir hesaplama yapıldığında ise, çalışanların ortalama olarak 27 gün üzerinden (3 gün eksik olarak) primlerinin ödendiği görülmektedir.

Sigortalıların prime esas kazançları	Sigortalı Sayısı (SSK statüsündeki)	Aylık Ortalama Gün Sayısı	Ay İçindeki Eksik Gün Sayısı
Alt sınırdan (asgari ücret) primi ödenenler	4.972.590	25	5
Üst sınırdan (asgari ücretin 6,5 katı) primi ödenenler	335,573	29	1
SGK’ya alt ve üst sınır arasında primi ödenenlerin tamamı	11,939,620	27	3

Kaynak: SGK 2012 yılı İstatistik Yıllığı

Doğal olarak, çalışanların 30 gün yerine daha az bir gün üzerinden primlerinin ödenmesinin yukarıda belirtildiği şekilde daha az prim ödeme amacına yönelik olabileceği gibi, hukuki anlamda haklı bir nedeni olabilecektir.

II- EKSİK GÜN BİLDİRİMİ İLE İLGİLİ MEVZUAT DÜZENLEMELERİ

Eksik gün bildiriminden kaynaklanan kayıtdışılığın önlenmesi amacıyla sosyal mevzuatında ilk olarak 4447 sayılı Kanunla 1 Ocak.2000 tarihinden geçerli olmak üzere işverenlere çalışanların ay içindeki eksik gün ve kazanç bildirimlerinin nedenlerinin belgelendirilmesi zorunluluğu getirilmiş ve bu husus değişen mevzuat çerçevesinde bugüne kadar geçerliliğini ve güncelliğini korumuştur.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 86. maddesinde “Ay içinde bazı işgünlerinde çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların, otuz günden az çalıştıklarını ispatlayan belgelerin işverence ilgili aya ait aylık prim ve hizmet belgesine eklenmesi şarttır. Kurumca belirlenen işyerlerinde bu şart aranmaz.” Şeklinde düzenleme yapılmıştır

Bu düzenlemeye istinaden, otuz günden az çalışma durumunu kanıtlayan belgelerin neler olduğu, hangi işyerlerinin bu yükümlülükten muaf tutulduğu ile ilgili hususlar SGK Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 102. maddesinde açıklanmıştır.

Çalışanların otuz günden az bildirimleri ile ilgili hususların belgelendirilme ve bildirimi ile ilgili yükümlülük işverenler açısından yaptırımı da olan önemli bir yükümlülüktür.

Zira, otuz günden az çalışma ile ilgili belgelendirme ve bildirimle ilgili yükümlüklerin usulüne uygun olarak ve süresi içinde yapılmaması halinde, ay içindeki otuz günden eksik olan günlerin primler SGK tarafından re’sen tahakkuk ettirilmekte, ayrıca aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla re’sen düzenlenen her bir ek prim belgesinde kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.

Bunun dışında, otuz günden az bildirimle ilgili yükümlülüklerin işverenlerce yerine getirilip getirilmediği, eksik günlerle ilgili verilen belgelerin geçerli olup olmadığı ile ilgili yapılan kontroller SGK Müdürlüklerine de önemli bir iş yükü getirmektedir.

III- EKSİK GÜN BİLDİRİMİNDE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

SGK hem işverenleri, hem de kendi birimlerini rahatlatmak amacıyla eksik gün bildirimleri ile ilgili olarak 21 Ağustos 2013 tarihinde Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 102. maddesinde üç önemli değişiklik yapılmıştır.

A- EKSİK GÜN BİLDİRİMİ MUAFİYETİNDE YAPILAN DEĞİŞİKLİK

Yönetmelik değişikliği öncesinde, 30 ve üzerinde sigortalı çalıştıran işyerleri, ay içinde 30 günden az bildirimini yaptıkları sigortalılarla ilgili olarak Eksik Gün Bildirimi Formu düzenleme ve eksik gün nedenlerini kanıtlayıcı belgeleri (ücretsiz izin belgesi, disiplin cezası veya tutukluluk/gözaltı haline ilişkin resmi belgeler, kısmi süreli iş sözleşmesi, puantaj, istirahat raporu vd.) SGK’ya vermekle yükümlülüğünden muaf tutulmuş iken, yapılan değişiklikle muafiyet konusunda baz alınan sigortalı sayısı 30’dan 10’a düşürülmüştür.

Bu düzenleme uyarınca, 2013/Ağustos ayı ve sonrasında çalışan sigortalı sayısı 10 ve üzerinde olan işyerleri, ay içinde 30 günden az çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak sadece aylık prim ve hizmet belgelerinde eksik gün nedeni kodlamaları yeterli olup, ayrıca Eksik Gün Bildirimi Formu ve eki kanıtlayıcı belgeleri SGK’ya vermeleri gerekmeyecektir.

B- EKSİK GÜN NEDENİ OLARAK KABUL EDİLEN İSTİRAHAT RAPORLARI KONUSUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİK

Sigortalıların ay içindeki 30 günden az çalışmalarını kanıtlayıcı belgelerden birini de SGK tarafından yetkilendirilmiş sağlık hizmet sunucularından veya işyeri hekimlerinden alınmış istirahat raporları oluşturmaktadır.

Ancak, SGK’nın e-Ödenek programı kapsamında, anlaşmalı sağlık hizmet sunucuları kağıt ortamında olduğu gibi, elektronik ortamda da istirahat raporu düzenleyebilmektedir. Elektronik ortamda düzenlenen bu raporlar hem SGK, hem de işyerleri tarafından görüntülenebilmektedir.

Yönetmelikte yapılan değişik uyarınca, sigortalının ay içindeki eksik gün bildiriminin nedeni istirahat ise ve buna ilişkin rapor da elektronik ortamda anlaşmalı sağlık hizmet sunucuları tarafından SGK’ya gönderilmiş ise, eksik gün bildirimi muafiyetinden yararlanmayan işyerlerinin Eksik Gün Bildirim Formu ekinde ayrıca SGK’ya göndermelerine gerek olmayacaktır.

C- EKSİK GÜN NEDENİ OLARAK KABUL EDİLEN PUANTAJ KAYITLARININ GEÇERLİ KONUSUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİK

Sigortalıların çalışmalarını gösteren “Puantaj kayıtları” ay içinde 30 günden az çalışma durumunu kanıtlayıcı belgeler arasında yer almaktadır.

Ancak, yönetmelik değişikliği öncesinde puantaj kayıtlarında işverenin ve/veya sigortalının imzasının olması yeterli sayılırken, yapılan değişiklikle, “Puantaj kayıtlarının” gerçeliliği için sigortalının imzasının bulunması şartı getirilmiştir.

Dolayısıyla, 2013/Ağustos ve sonraki aylarda eksik gün nedeni olarak belirtilen puantaj kayıtlarında sigortalının imzası yoksa veya sadece işverenin imzası varsa bu puantaj kayıtları geçersiz kabul edilecektir.

IV- SONUÇ

Eksik gün bildiriminden kaynaklanan kayıtdışılığın önlenmesi amacıyla sosyal mevzuatında 2000 yılından buyana uygulanmakta olan eksik gün bildirimi ve eksik günlerin belgelendirilmesi konusu işverenler açısından re’sen prim tahakkuku ve idari para cezası gibi yaptırımı da olan önemli bir yükümlülüktür.

Bu çerçevede, SGK’nın zaman içerisinden devreye soktuğu teknolojik uygulamalar ve kayıtdışılık konusundaki çapraz kontrollere paralel olarak hem işverenlerin, hem de kendi birimlerinin iş yükünü azaltacak şekilde eksik gün bildirimi ile ilgili yaptığı son değişikliklerin olumlu olduğu değerlendirilmektedir. 

__________________________
* PwC İş ve Sosyal Güvenlik Kıdemli Danışmanı