Yazar: Murat ÜNLÜ*
E-Yaklaşım / Kasım 2013 / Sayı: 251
I- GİRİŞ
Sosyal
güvenlik sistemimizde sigortalılık ile fiili çalışma bir bütün olarak
nitelendirildiğinden çalışma olmaksızın sigortalılıktan söz
edilememektedir. Yasa koyucu ayrıca bazı durumları fiili çalışma olarak
kabul etmekte, SGK tarafından bu sürelerin hizmet olarak tescil
edilmesine imkan tanımaktadır. Hizmet borçlanması, primi ödenmemiş
geçmiş bazı sürelerin, bu sürelere ilişkin primin ilgili sigortalı
tarafından ödenmesi suretiyle hizmetten saydırılması işlemidir[1].
5510
sayılı Kanuna göre yapılacak hizmet borçlanmaları Sosyal Sigortalar ve
Genel Sağlık Sigortası Kanunun 41, Sosyal Sigorta İşlemleri
Yönetmeliğinin ise 66. maddesinde düzenlenmiştir.
Yazımızda
4 (a) ve (b) kapsamındaki sigortalıların hizmet borçlanmalarına ilişkin
usul ve esaslar kısaca ifade edildikten sonra, hizmet borçlanmalarının
emekli aylığının hesaplanmasında ne gibi etkileri olduğu örneklerle
açıklanacaktır.
II- HİZMET BORÇLANMASI YAPILABİLECEK SÜRELER
5510 sayılı Kanuna göre sigortalılar;
a)
Kanunları gereği verilen ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri ile 4
(a) kapsamındaki sigortalı kadının, iki defaya mahsus olmak üzere doğum
tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla hizmet akdine
istinaden işyerinde çalışmaması ve çocuğunun yaşaması şartıyla talepte
bulunulan süreleri,
b) Er veya erbaş olarak silâh altında veya yedek subay okulunda geçen süreleri,
c) 4. maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında olanların, personel mevzuatına göre aylıksız izin süreleri,
d)
Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt
içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık
öğrenim süreleri,
e) Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri,
f)
Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına
alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya
gözaltında geçen süreleri,
g) Grev ve lokavtta geçen süreleri,
h) Hekimlerin fahrî asistanlıkta geçen süreleri,
ı)
Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa
ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden aybaşına kadar
açıkta geçirdikleri süreleri, borçlanabilirler.
2925
sayılı Kanuna tabi sigortalılar sadece er veya erbaş olarak silâh
altında veya yedek subay okulunda geçen süreleri borçlanabilirler.
III- BORÇLANILAN SÜRELERİN SİGORTALILIK HALİNİN TESPİTİ
Yukarıdaki;
-
(a), (b), (d), (e), (f), (g) ve (h) bentleri gereği borçlananlar,
borçlandığı tarihte tabi olduğu sigortalılık haline (4 (a), (b) ve (c) )
göre,
-
(c) ve (ı) bentleri gereği borçlananlar, 4. maddenin birinci fıkrasının
(c) bendine göre, uzun vadeli sigorta ve genel sağlık sigortası
bakımından değerlendirilir.
IV- BORÇLANMA BAŞVURUSU
Hizmet
borçlanmasına ilişkin talepler örneği SGK tarafından hazırlanan hizmet
borçlanması başvuru belgesi ile Kuruma yapılır. Adi posta yolu ile
gönderilen veya Kuruma doğrudan verilen belgenin Kurum kayıtlarına
intikal ettiği tarih, taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta
servisi olarak gönderilenlerde ise postaya verildiği tarih, başvuru
tarihi olarak kabul edilir.
Hizmet
borçlanmalarında, sigortalının kendisi tarafından yapılan başvurularda
borçlanma talep tarihinde, hak sahiplerince yapılan başvurularda ise
sigortalının ölüm tarihinde fiilen sigortalı olma şartı aranmaz. 5510
sayılı Kanun ile 2925 sayılı Kanun ve mülga sosyal güvenlik kanunlarına
göre tescil edilmiş olmak yeterlidir.
V- BORÇLANMA PRİM TUTARININ HESABI, TEBLİĞİ VE BORÇLANMA TUTARLARININ ÖDENMESİ
4
(a) ve (b) sigortalılarının 5510 sayılı Kanun’un 41. maddesine göre
borçlanılacak sürelere ait prim tutarı; sigortalıların veya hak
sahiplerinin yazılı talepte bulundukları tarihte Kanunun 82. maddesine
göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt ve üst sınırları arasında
olmak üzere, kendilerince belirlenecek günlük kazancın % 32'si oranında
hesaplanır.
Örnek: 01.07.2013-31.12.2013
arasında prime esas günlük kazanç alt sınırı 34,05 TL, üst sınırı ise
bunun 6,5 katı olan 221,33 TL’dir. Bu sürelerde hizmet borçlanması
talebinde bulunan sigortalı ve hak sahiplerine bir gün için tahakkuk
ettirilecek borç tutarı asgari (34,05 x % 32) 10,90 TL, üst sınırı ise
(221,33 x % 32) 70,83 TL’dir. Sigortalı ve hak sahipleri bu alt ve üst
sınır arasında istedikleri miktar üzerinden borçlanabileceklerdir.
Sigortalı ve hak sahiplerinin tahakkuk ettirilen prim borcunu tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödemeleri şarttır. Borç
tutarı, ilgiliye iadeli taahhütlü olarak tebliğ edilir. PTT alındısının
ilgiliye teslim edildiği tarih borcun tebliğ tarihidir. Bir ay içinde
ödenen tutara isabet eden süre geçerli sayılır. Tebliğ edilen borcunu,
süresi içinde ödemeyenler ile kısmi ödeme yapanların kalan sürelerinin
borçlandırılması için yeni başvuru şartı aranır.
Örnek: 27.05.2005-27.11.2005
tarihleri arasında ifa ettiği 18 aylık askerlik süresini 18.12.2008
tarihli dilekçesi ile borçlanma talebinde bulunan sigortalı, kendisine
bildirilen 3678,91 liralık borcun 2600 lirasını yasal süresinde
ödemiştir. Bu durumda, aylık bağlanırken, askerlik borçlanmasının ödenen
miktarla orantılı bölümü geçerli sayılır Bu süre aşağıdaki gibi
belirlenir:
Borçlanma
talep tarihinde borçlanmaya esas günlük asgari kazanç tutarı 21,29 YTL
olarak alınmış ve sigortalı asgari kazanç üzerinden borçlanma yapmıştır.
3678,91 TL 540 günün karşılığı
2600,00 TL 381 günün karşılığı dikkate alınır.
VI- BORÇLANILAN SÜRELERİN EMEKLİLİK İŞLEMLERİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ
5510
sayılı Kanun’un 41. maddesine göre borçlanılan hizmet sürelerinin
emeklilik işlemlerinde değerlendirilmesi, borçlanılan sürelerin Kanunun
yürürlük tarihinden önce veya sonra olmasına göre farklılık
göstermektedir.
A- 2008/EKİM (DAHİL) TARİHİNDEN SONRAKİ SÜRELERİN BORÇLANILMASI
4
(a) ve (b) kapsamındaki sigortalılar için Kanunun yürürlük tarihinden
sonraki sürelere ait borçlanmalarda; borçlanılan prime esas gün sayısı
borçlanılan ilgili aylara mal edilir. Seçilen prime esas kazanç, borcun
ödendiği tarihteki prime esas asgarî kazanca oranlanarak, söz konusu
oran ilgili ayın prime esas asgarî kazancı ile çarpılır. Bulunan tutar,
ilgili ayın prime esas kazancı kabul edilir. Ancak hesaplanan prime esas
kazanç hiçbir suretle o ayın prime esas azamî kazancını geçemez.
Örnek:
İşe Giriş Tarihi: 17.11.2008
Askerlik Süresi: 01.10.2009-01.04.2010
Borçlanma Talep Tarihi: 01.07.2012
Borç. Tar. Asg. Günlük Kazanç: 30,20
Borçlanılacak Gün Sayısı: 180 gün
Borçlanma talep tarihindeki prime esas kazanç alt sınırının 2 katı olarak borçlanma yapmak isteyen sigortalı,
180 günlük askerlik hizmeti karşılığı olarak 180 x 60,40 x % 32 = 3479,04 TL ödemiştir.
Borçlandığı sürelerin aylık bağlama işlemlerinde değerlendirilmesi sırasında prime esas kazançların tespiti;
Askerlik süresindeki prime esas kazancın 2 katı
01.10.2009-31.12.2009 tarihindeki günlük kazanç: 25,11 TL
01.10.2009-31.12.2009 süresi aylık kazanç: 25,11x 2=50,22 x 30gün =1.506,60 TL
01.01.2010-01.04.2010 tarihindeki günlük kazanç: 27,20 TL
01.01.2010-01.04.2010 süresi aylık kazanç: 27,20 x 2 = 54,40 TL x 30 gün= 1.632,00 TL olarak alınır.
5510
sayılı Kanuna göre tespit edilen sigortalılığın başlangıç tarihinden
önceki süreler için borçlandırılma halinde, sigortalılığın başlangıç
tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülür.
Örnek: Sigortalının,
İşe Giriş Tarihi: 25.10.2013
Askerlik Süresi: 01.10.2009-01.04.2011
Borçlanma Talep Tarihi: 01.07.2012
Borçlanılacak Gün Sayısı: 540 gün (1 yıl 6 ay)
Sigortalı
25.10.2013 tarihinde işe girmiş olmakla birlikte, sigortalı olmadan
önce 01.10.2009-01.04.2011 tarihleri arasında yapmış olduğu 540 günlük
askerlik hizmetini borçlanmak için 01.07.2012 tarihinde talepte
bulunmuştur. Buna göre, sigortalılığın başlangıç tarihi borçlandırılan
gün sayısı kadar geriye götürüleceğinden,
25 10 2013
- 6 1
––––––––––––––––––
25 4 2012 sigortalının sigortalılık başlangıç tarihi 25.04.2012 olarak alınır.
Yapılan
hizmet borçlanması ile aylık bağlanmasına hak kazanılması durumunda,
sigortalı ve hak sahiplerine borcun ödendiği tarihi takip eden
aybaşından itibaren aylık bağlanır.
B- 2008/EKİM (HARİÇ) TARİHİNDEN ÖNCEKİ SÜRELERİN BORÇLANILMASI
Kanunun
yürürlük tarihinden önceki sürelerin, Kanunun yürürlük tarihinden sonra
borçlanılması halinde, borçlanılan sürelerin emeklilik işlemlerinde
değerlendirilmesi 4 (a) ve (b) sigortalıları için farklılık
göstermektedir.
4(b)
sigortalıları için, Kanunun yürürlük tarihinden önceki sürelerin
borçlanılması halinde, borçlanılan sürelere ait kazançları bu Kanunla
yürürlükten kaldırılan mülga kanun hükümlerine göre değerlendirilir.
4(a)
kapsamındaki sigortalılar için 5510 sayılı Kanun’un yürürlük tarihinden
önceki dönemlere ait sürelerin bu Kanunun yürürlük tarihinden sonra
borçlanılması halinde de 41. madde hükümleri uygulanır. Diğer bir
ifadeyle borçlanılan hizmetler yukarıda (a) bölümünde belirtildiği
şekilde aylık bağlama işlemlerinde değerlendirilir.
Örnek:
Askerlik Süresi: 01.05.1982-31.12.1983
İşe Giriş Tarihi: 01.05.1985
Borçlanma Talep: 01.05.2009
Borç. Tar. Asg. Günlük Kazanç: 27
Borçlanılacak Gün Sayısı: 600 gün (1 yıl 8 ay)
Sigortalı
01.05.1985 tarihinde işe girmiş olmakla birlikte, 01.05.1982-01.11.1984
tarihleri arasında yapmış olduğu 600 günlük askerliğini borçlanmak için
01.05.2009 tarihinde talepte bulunmuştur. Buna göre, sigortalılığın
başlangıç tarihi borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülerek
sigortalılık başlangıcı 01.09.1983 olur.
Borçlanma talep tarihindeki prime esas kazanç alt sınırının 3 katı olarak borçlanma yapmak isteyen sigortalı,
600 günlük askerlik hizmeti karşılığı olarak 600 x 81 x % 32 = 15.552 TL ödemiştir.
Borçlandığı sürelerin aylık bağlama işlemlerinde değerlendirilmesi sırasında prime esas kazançların tespiti;
01.05.1982-31.12.1982 tarihindeki günlük kazanç : 3 YTL
01.05.1982-31.12.1982 süresi aylık kazanç: 3x3=9x 30gün =270 YTL
01.01.1983-31.12.1983 tarihindeki günlük kazanç:4 YTL
01.01.1983-31.12.1983 süresi aylık kazanç :4 x 3 = 12 x 30 gün= 360 YTL olarak alınır.
VI- SONUÇ
Hizmet
borçlanması, kişinin geriye dönük olarak, belli tarihler arasında kalan
günleri için primini ödeyerek hizmet, yani gün kazanmasıdır. Kanunda
belirtilen haller dışında, kişinin geriye dönük olarak istediği gibi
hizmet borçlanması yapma imkanı bulunmamaktadır.
Zaman
zaman çıkarılan özel borçlanma yasalarıyla getirilen borçlanma
imkanları dışında, 5510 sayılı Kanun’un 41. maddesi ve ilgili diğer
mevzuata göre aşağıdaki hal ve durumlarda, sigortalıların kendilerinin
veya ölümü halinde hak sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları halinde
hizmet borçlanması yapılabilecektir.
Borçlanmanın
yapılabilmesi için, sigortalıların kendilerinin veya ölümü halinde hak
sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları ve talep tarihinde Kanunun 82.
maddesine göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt
(16 yaşından büyükler için geçerli brüt asgari ücret) ve üst sınırları
(alt sınırın altı buçuk katı) arasında olmak üzere, kendilerince
belirlenecek günlük kazancın % 32′si üzerinden hesaplanacak primlerini
borcun tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde ödemeleri şarttır. Bir
ay içinde ödenmeyen borçlanmalar için ise eski başvuru geçersiz olur ve
yeni başvuru şartı aranır. Aynı şekilde kısmi ödeme yapanların kalan
sürelerinin borçlandırılması için de yeni başvuru şartı aranır.
Sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için borçlandırılma
halinde, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlandırılan gün sayısı
kadar geriye götürülür.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder