Kısa Vadeli Sigorta Prim Oranlarından Kaynaklı Hizmet Alım İhalelerindeki Problem Çözüldü

Yazar: Hilmi Bahadır BARÇIN*

Yaklaşım / Kasım 2013 / Sayı: 251

I- GİRİŞ

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun idare sistemimize hediye ettiği önemli uygulamalardan birisi de hizmet alım ihalelerinin kapsamının genişlemesi olmuştur. Kamu İhale Kanunu’nda “bakım ve onarım, taşıma, haberleşme, sigorta, araştırma ve geliştirme, muhasebe, piyasa araştırması ve anket, danışmanlık, tanıtım, basım ve yayım, temizlik, yemek hazırlama ve dağıtım, toplantı, organizasyon, sergileme, koruma ve güvenlik, mesleki eğitim, fotoğraf, film, fikri ve güzel sanat, bilgisayar sistemlerine yönelik hizmetler ile yazılım hizmetlerini, taşınır ve taşınmaz mal ve hakların kiralanmasını ve benzeri diğer hizmetler” hizmet tanımı içerisinde yer almaktadır.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 2003 yılından itibaren aradan geçen 10 yıl gibi kısa bir süre geçmesine rağmen sonunda özellikle temizlik, güvenlik, yemek hazırlama ve dağıtım, veri hazırlama ve kayıt, sekreterlik, yardımcı zabıta vb. personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım ihaleleri tüm devlet kurum ve kuruluşlarında yaygınlaşmıştır. Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım ihalelerinde yıllardan beri çeşitli problemler oluşturan kısa vadeli sigorta prim oranlarında tarife farklılıklarından kaynaklanan sorun1 Eylül tarihinden itibaren sona ermektedir. Bu makalede kısa vadeli sigorta prim oran kaynaklı problemin nedenleri ve nasıl çözüldüğü üzerinde durulacaktır.

II- HİZMET ALIM İHALELERİNDE KISA VADELİ SİGORTA PRİM ORANLARINDA SORUN

A- ESKİ KISA VADELİ SİGORTA PRİM ORANLARI UYGULAMASI

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesi ve İşkollarının ve İşlerin Tehlike Sınıf ve Derecelerinin Belirlenmesi” başlıklı eski 83. maddesine göre; kısa vadeli sigorta kolları primi, yapılan işin iş kazası ve meslek hastalığı bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre tespit edilir. İş kolları tehlikenin ağırlığına göre sınıflara, bu sınıflar da özel iş şartlarına ve tehlikeyi önlemek için alınmış olan tedbirlere göre derecelere ayrılır. Hangi iş kollarının hangi tehlike sınıfına girdiği, tehlike sınıf ve derecesine ait prim oranlarının ve tehlike derecelerinin belirlenmesinde uygulanacak esaslar, ilgili bakanlıkların görüşleri de alınarak Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe konulacak bir tarife ile tespit edilir. Prim tarifesi gerekli görülürse aynı usûlle değiştirilebilir.

Yukarıda bahsedilen işkollarının ve işyerinin hangi tehlike sınıfına girdiğinin, tehlike sınıf ve derecesine ait prim oranlarının ve tehlike derecelerinin belirlenmesinde uygulanacak usul ve esaslar 22.09.2008 tarih ve 2008/14173 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenmiştir(1).

Bu usul ve esasların 5. maddesi uyarınca tarife eki listede işkolları oniki tehlike sınıfına ayrılmış olup bu sınıfların normal prim oranları, en düşük haddi % 1, en yüksek haddi % 6,5 olarak belirlenmiştir.

Örneğin temizlik hizmet alım ihalelerinde bu oran % 1 olarak belirlenmiştir. Aynı şekilde güvenlik hizmet alımında da % 1; motorlu taşıt araçlarının kiralanmasında bu oran % 1,5 olarak belirlenmişti.

İşyerinin hangi tehlike sınıf ve derecesine girdiğinin tespiti Sosyal Güvenlik Kurumu(SGK)’nın yetkisine bırakılmıştı. Kurum yapılan işin belirtilen tarifeye göre hangi tehlike ve sınıf derecesine girdiğini ve ödenecek kısa vadeli sigorta prim oranını belirleyerek, ilgili işverene veya 5510 sayılı Kanun’un 4/1/b bendi kapsamındaki sigortalıya tebliğ etmekteydi.

B- HİZMET ALIM İHALELERİNDEKİ SORUN

Hizmet alım ihalelerinde ihale konusu hizmetin iş kazası ve meslek hastalığı bakımdan gösterdiği tehlike sınıf ve derecelerine ilişkin kısa vadeli sigorta kolları prim oranı, Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’nden alınacak yazı ile tespit edilerek idarelerce yaklaşık maliyet hesabı buna göre yapılmakta ve idareler bu prim oranına idari şartnamenin 25. maddesinde yer verilmektedir.

Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’ne yazılacak yazılarda; prim oranının doğru belirlenmesi için ihale konusu işin niteliği ihale dokümanında yapılan düzenlemeler esas alınarak ayrıntılı bir şekilde belirtilmesi gerektiği Kamu İhale Genel Tebliği’nde de belirtilmiştir(2).

Ancak uygulamada şöyle bir sorun yaşanmaktadır:

İdareler ihaleye çıkarken temizlik hizmet alımlarında işin tanımında cam silme dahil olduğunu SGK’ya bildirmekte ve SGK temizlik hizmet alımında cam silmenin de işin tanımı içinde olduğundan dolayı Kısa Vadeli Sigorta Prim Oranlarını yüzde 1,5 olarak belirlemekteydi ve idare yaklaşık maliyetini bu orana göre hesaplamakta ve idari şartnamesinin 25. maddesinde yüzde 1,5 olarak belirtmekteydi.

İhaleyi kazanan yüklenici işyeri tescili ve işçilerinin kayıtları için SGK’ya gittiğinde ise işin içerisinde cam temizliğinin olduğunu beyan etmez ise SGK yüklenici firma için Kısa Vadeli Sigorta prim oranı yüzde 1 olarak kayıt altına alınmaktaydı. Eğer idare hak ediş belgelerinde aylık prim ve hizmet belgelerindeki prim oranının prim tarifesine uygun olup olmadığını kontrol etmez ise yarım puanlık bir fazla ödemede bulunulmaktaydı(3).

III- KISA VADELİ SİGORTA PRİM ORANLARINDAKİ SORUNUN ÇÖZÜLMESİ

19.01.2013 tarih ve 28533 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6385 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 9. maddesi ile 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir:

“Kısa vadeli sigorta kolları prim oranı, sigortalının prime esas kazancının % 2′sidir. Bu primin tamamını işveren öder. Bu oranı % 1,5 oranına düşürmeye ya da % 2,5 oranına artırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.”

Böylece kısa vadeli sigorta kolları prim oranı bütün işyerleri için % 2 olarak sabitlenmiştir. Farklı işler için farklı oranların belirtilmemesi yukarıda örnek olarak verdiğimiz temizlik hizmet alım ihalesi örneğinde ister cam temizliğini kapsasın; isterse kapsamasın kısa vadeli sigorta prim oranı % 2 oranı ile uygulanacaktır. Uygulama 01.09.2013 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

IV- SONUÇ

5510 sayılı Kanun’un 81. maddesine göre kısa vadeli sigorta kolları prim oranı % 1 ila % 6,5 arasında değişiklik göstermekteydi. 19.01.2013 tarih ve 28533 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6385 sayılı “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un 9. maddesi ile 5510 sayılı Kanun’un Prim oranları ve Devlet katkısı başlıklı 81. maddesi değiştirilerek bu oran % 2 olarak sabitlenmiştir.

Ayrıca yapılan bu düzenlemeye paralel olarak, 5510 sayılı Kanun’un “Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesi ve İşkollarının ve İşlerin Tehlike Sınıf Ve Derecelerinin Belirlenmesi” başlıklı 83 ve “Tehlike Sınıf ve Derecelerini Etkileyebilecek Değişiklikler” başlıklı 84. maddesi yine aynı tarihten geçerli olmak üzere yürürlükten kaldırılmıştır.

Söz konusu uygulama 1 Eylül tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. Sonuç olarak hizmet alım ihalelerinde idare-yüklenici-SGK üçlüsü arasındaki işlemlerden kaynaklı kısa vadeli sigorta prim oranlarında makalede bahsetmiş olduğumuz sorunlarda sona ermiş olacaktır.

*           Sayıştay Başdenetçisi

(1)         29.09.2008 tarih ve 27012 sayılı (2. Mükerrer) Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

(2)         Kamu İhale Genel Tebliğ md. 78.11

(3)         Örnek vermek gerekirse 136 kişinin temizlik hizmet elamanı olarak çalıştığı bir ihalede aylık 798,21 TL tutarında bir fazla ödemede bulunulmaktaydı. Ayrıca kısa vadeli sigorta prim oranı fiyat farkını da etkilediğinden ötürü ayrı bir kamu zararı da orada ortaya çıkmaktadır.