Yazar: Cengiz BÜYÜKBİRER*
Yaklaşım / Kasım 2013 / Sayı: 251
I- GİRİŞ
İş
kazası veya meslek hastalığı nedeniyle işinde geçici bir süre
çalışamayacağı hekim raporu ile saptanan sigortalıya, çalışamadığı her
gün için Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yapılan parasal yardıma geçici iş göremezlik ödeneği denir(1).
5510
sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun(2) 4.
maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine tabi sigortalılar için kısa
vadeli sigorta kolları uygulaması adı geçen Kanun ile başlamıştır.
Ancak, söz konusu sigortalılar için 5510/4-1(a) bendine tabi
sigortalılara göre bazı farklı şartlar söz konusudur. Bu çalışmamızda bu
şartların neler olduğunu ve bu şartlar arasında bazı önemli detayları
izah etmeye çalışacağız.
II- GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİNE HAK KAZANMA NOKTASINDA 4/1-b’YE TABİ SİGORTALILAR İÇİN GEREKEN ŞARTLAR NELERDİR?
5510 sayılı Kanun’un “Geçici İş Göremezlik Ödeneği” başlıklı 18. maddesinin ikinci fıkrasında, “4.
maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanlara iş
kazası veya meslek hastalığı ya da analık halinde geçici iş göremezlik
ödeneği, genel sağlık sigortası dâhil prim ve prime ilişkin her türlü
borçlarının ödenmiş olması şartıyla yatarak tedavi süresince veya
yatarak tedavi sonrası bu tedavinin gereği olarak istirahat raporu
aldıkları sürede ödenir. Ancak bu maddenin birinci fıkrasının (c)
bendine göre doğum öncesi ve doğum sonrası çalışmadığı sürelerde geçici
iş göremezlik ödeneğinin ödenebilmesi için yatarak tedavi şartı
aranmaz.” denilmektedir.
Görüldüğü üzere, bağımsız çalışanlar için geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanma,
işçilere nazaran bazı kısıtlamalara tabi tutulmuştur. Hak sahibi olan
sigortalının kısa ve uzun vadeli sigortalı ile genel sağlık sigortası
kapsamında prim borcu olmaması gerekir. Ayrıca, ödenek sadece yatarak
tedavi süresince ve devamında (yataklı tedavi sonrası) istirahat raporu
kullanılan süre için ödenir (md. 18/II). Düzenlemeden çıkan sonuç, bir
sağlık tesisinde yatarak tedavi edilmeyen yani ayakta tedavi gören
bağımsız çalışanların, evlerinde istirahat etseler de, geçici iş
göremezlik ödeneği alamayacaklardır. Yasa yapıcı bağımsız çalışanların
ayakta tedavi gördüklerinde işyerlerinin faaliyete bulunabileceğini
varsaymıştır. Ancak doğum öncesi ve sonrası geçici iş göremezlik ödeneği
ödenebilmesi için yatarak tedavi şartı aranmamaktadır(3).
|
GİGÖ
|
KOŞULLARI
|
|
|
İşçi
|
Geçici iş göremez olmak yeterli
|
-
|
|
Bağımsız Çalışan
|
GİG + yatarak tedavi (+ yatarak tedavi sonrası istirahat)
|
Prim borcu olmamak
|
Burada bir ayrıntıyı gözden kaçırmamak gerekir. Şöyle ki, 5510 sayılı Kanun’un “Zamanaşımı, Hakkın Düşmesi ve Avans” başlıklı 97. maddesinin üçüncü fıkrasında, “Kısa
vadeli sigorta kollarından ve ölüm sigortasından kazanılan diğer
haklar, hakkın doğduğu tarihten itibaren beş yıl içinde istenmezse
düşer.” denilmektedir. Bu ifade bağlamında, geçici iş
göremezlik ödeneği, kısa vade sigorta kollarından sağlanan bir hak
olduğuna göre konu bu hükmün içinde değerlendirilebilir. Yani, 4/1-b’ye
tabi bir sigortalı geçirmiş olduğu bir iş kazasından veya tutulmuş
olduğu bir meslek hastalığından yahut analık halinden dolayı iş
göremediği istirahat dönemine dair geçici iş göremezlik ödeneğini mevcut
borcundan dolayı alamamış ise bu borcunu hakkın doğduğu tarihten
itibaren beş yıl içinde ödemesi ve alamadığı geçici iş göremezlik
ödeneği için Kurum’a talepte bulunması durumunda söz konusu ödeneği
alabilecektir.
Konuyu
bir örnek üzerinden izah etmeye çalışalım. Buna göre, mesela, beyaz
eşya tamir ve bakım servisi işinde faaliyet gösteren bir 4/1-b
sigortalısının 01.09.2012 tarihinde iş kazası geçirdiğini varsayalım.
Ayrıca söz konusu sigortalı, iş kazası sonucu 10 gün süreyle hastanede
tedavi görmüş ve bu tedavinin gereği olarak da 10 gün süreli istirahat
raporu almış olsun. Diğer taraftan söz konusu 4/1-b’li sigortalının
Sosyal Güvenlik Kurumu’na 30 günlük prim borcu olduğunu düşünelim. Bu
şartlar altında bahse konu 4/1-b sigortalısının sağlık hizmetlerinden
faydalanabilmesine bir engel bulunmamaktadır. Ancak, bahse konu 4/1-b'li
sigortalı geçici iş göremezlik ödeneği alamayacaktır. Çünkü, sigortalı,
sağlık hizmetleri için gerekli şartlardan biri olan 60 günden fazla
prim borcu olmaması şartını taşırken, geçici iş göremezlik ödeneği için
aranan genel sağlık sigortası dâhil prim ve prime ilişkin her türlü
borçların ödenmiş olması şartını taşımamaktadır.
Peki,
bu durumda ne olacaktır? Örneğe konu olan 4/1-b’li sigortalı hiçbir
şekilde geçici iş göremezlik alamayacak mıdır? Bu sorulara cevabımız
müspet olacaktır. Yani, 4/1-b’li sigortalının alamadığı geçici iş
göremezlik ödeneğini alma imkanı bulunmaktadır. Şöyle ki; vermiş
olduğumuz örnek üzerinden hareket edecek olursak ve söz konusu 4/1-b
sigortalısının 31.11.2013 tarihinde mevcut olan tüm borçlarını
ödediğini, cari aylara ait primlerini ödemeye devam ettiğini ve
bunlardan başka genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin
borcunun bulunmadığını varsayalım. Bütün bu varsayımlar doğrultusunda,
sigortalı, tüm borçlarını kapattığı günde, daha evvelden borcunun
varlığı sebebiyle 01.09.2012 ila 20.12.2012 tarihleri arasında geçen
tedavi ve istirahat dönemi için alamadığı geçici iş göremezlik ödeneğini
Kurum’dan talep edebilecektir. Çünkü, Kanun’un 18. maddesinin birinci
fıkrasının (a) bendinde; “İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayan sigortalıya her gün için”
şeklinde ifade edilen hükmüne göre sigortalı için geçici iş göremezlik
ödeneğine dair hakkın doğduğu tarih, iş kazasının vuku bulduğu tarihtir.
Öte yandan, meselenin diğer boyutu da, ifade edilen dönem için geçici
iş göremezlik ödeneği hakkının zamanaşımı süresi ise 01.09.2017
tarihinde dolmaktadır. Dolayısıyla, 01.09.2017 tarihinden sonra
sigortalının kısa vadeli sigorta kollarından ve ölüm sigorta kolundan
kazandığı bütün haklar düşeceğinden sigortalı ifade edilen sigorta
kollarından dolayı her hangi bir hak talebinde bulunamayacaktır. Ancak,
örneğimize konu sigortalının, hakkın doğduğu tarihten sadece bir yılı
aşkın bir süre sonra kanuni şartları yerine getirdiğinden yani
borçlarını ödediğinden ve bunun akabinde talepte bulunduğundan geçici iş
göremezlik ödeneğini alabilecektir.
III- SONUÇ
4/1-b’ye
tabi sigortalıların kısa vadeli sigorta kollarından yararlanmaya
başladığı tarih, 01.10.2008 tarihidir. Yani, bu husus 5510 sayılı
Kanunun getirdiği yeniliklerdendir. Fakat bir farkla ki; burada “hastalık”
sigorta kolu ayrı tutulmuş ve faydalanılan bu sigorta kollarına dâhil
edilmemiştir. Diğer taraftan, 4/1-b sigortalılarının, bahse konu
haklardan faydalanabilmeleri için bir takım ekstra şartlar
öngörülmüştür. İşte sözü edilen bu şartlardan biri de, 4/1-b’ye tabi
sigortalıların geçici iş göremezlik ödeneği alabilmeleri için genel
sağlık sigortası dâhil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının
ödenmiş olmasıdır. Böyle bir durum söz konusu olduğunda sigortalıya
geçici iş göremezlik ödeneği ödenmeyecektir. Lakin, söz konusu şartın
yerine getirilmesi yani sigortalı tarafından borç engelinin ortadan
kaldırılması durumunda; diğer bir ifadeyle borcun Kanun’un öngördüğü
zamanaşımı süresinde ödemesi ve de talep edilmesi durumunda geçici iş
göremezlik ödeneği alınabilecektir.
* Beşiktaş Sosyal Güvenlik Merkez Müdürü, Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişi
(1) Ali GÜZEL - Ali Rıza OKUR - Nurşen CANİKLİOĞLU, Sosyal Güvenlik Hukuku, 14. Baskı, İstanbul 2012, Beta Yayınları, s. 427
(2) 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.
(3) Ali Nazım SÖZER, Türk Sosyal Sigortalar Hukuku, 1. Baskı, İstanbul 2013, Beta Yayınları, s. 325
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder