Yazar: Süleyman TUNÇAY*
Yaklaşım / Kasım 2013 / Sayı: 251
I- GİRİŞ
Bilindiği gibi, 5763 sayılı Kanun’un 24. maddesi ile 31 Mayıs 2006 tarihli 5510 sayılı “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun”(1)
81. maddesinin birinci fıkrasına eklenen (ı) bendi ile 5510 sayılı
Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki
sigortalıları çalıştıran işverenlere, 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren
uygulanmak üzere 5 (beş) puanlık sigorta prim oranı teşviki
getirilmişti.
1
Ekim 2008 tarihinden itibaren uygulamaya konulan sigorta prim teşvik
uygulaması yürürlükte iken bu kez 6486 sayılı Kanun’un 5. maddesi ile
5510 sayılı Kanun’un 81. maddesine eklenen ikinci fıkra ile 5 (beş)
puanlık sigorta prim oranı teşvik uygulamasına ek olarak 10 ve üzerinde
sigortalı çalıştıran işyerlerinde uygulanmak üzere 6 (altı) puana kadar
ilave sigorta prim oranı teşvik uygulamasına yönelik yasal düzenleme
oluşturulmuştur. 6486 sayılı Kanun ile getirilen ilave teşvik uygulaması
ile On ve üzerinde sigortalı çalıştıran işyerlerine uygulanmak üzere,
81. maddenin birinci fıkranın (ı) bendinde belirtilen ve Hazine’ce
karşılanan puana, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden altı puana
kadar ilave puan eklemeye, sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksini dikkate
almak suretiyle ilave puan uygulanacak illeri ve uygulama süresini
belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır.
5510
sayılı Kanun’un 81. maddesinin ikinci fıkrasında ilave teşvik
uygulamasına ilişkin yapılan yasal düzenlemeden sonra 30 Mayıs 2013
tarihli ve 2013/4966 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı(2) ile 10 ve üzerinde
sigortalı çalıştıran işyerlerinde sigorta primine esas kazanç alt
sınırı üzerinden uygulanacak olan ilave teşvik sigorta prim oranı, ilave
puan uygulanacak olan iller ve uygulama süresi kararlaştırılarak Resmi
Gazete’de yayımlanmıştır. Bakanlar Kurulu’nca alınan karar ile
uygulamaya konulan ilave teşvik uygulaması ile sosyo-ekonomik
gelişmişlik endeksi dikkate alınarak belirlenen illerde sigorta primi
işveren hissesi teşviki uygulanmak suretiyle üretim ve istihdam
imkânlarının artırılması amaçlanmıştır.
II- İLAVE SİGORTA PRİM ORANI TEŞVİKİNDEN YARARLANMA ŞARTLARI
Yukarıda
açıklandığı üzere 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesinin (ı) bendinde
yapılan düzenleme gereğince malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim
oranının işveren hissesine ait kısmından yapılması öngörülen 5 (beş)
puanlık indirimden, yine bu Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının
(a) bendi kapsamındaki sigortalıları çalıştıran özel sektör işyeri
işverenleri yararlandırılmaktadır. Buna göre bu uygulamadan 5510 sayılı
Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki
sigortalıları çalıştırsa bile resmi nitelikteki işyerleri
yararlanamamaktadır. 1 Ekim 2008 tarihinden itibaren bu teşvik
uygulaması devam etmekte iken 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren geçerli
olmak üzere 30 Mayıs 2013 tarih ve 2013/4966 sayılı Bakanlar Kurulu
Kararı ile 10 ve üzerinde sigortalı çalıştıran işyerlerinde sigorta
primine esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanmak üzere 6 (altı)
puanlık ilave teşvik uygulaması da yürürlüğe konulmuştur. 6 puanlık
ilave teşvik uygulamasından yararlanma şartları 5763 sayılı Kanun ile
getirilen 5 puanlık teşvik indiriminden yararlanma şartları ile aynı
olup beş puanlık teşvik uygulamasında herhangi bir sigortalı sayısı
şartı bulunmazken 6 puanlık ilave teşvik uygulamasında 10 ve daha üzeri
sigortalı çalıştırma koşulu bulunmaktadır.
A- İŞVERENİN KURUM’A PRİM, İDARİ PARA CEZASI VE BUNLARA İLİŞKİN GECİKME CEZASI VE GECİKME ZAMMI BORCUNUN BULUNMAMASI
Özel
sektör işyeri işverenlerinin, Kurum’a vadesi geçmiş sigorta primi,
işsizlik sigortası primi ve idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme
cezası ve gecikme zammı borçlarının bulunması halinde, bu işyeri
işverenleri 5763 sayılı Kanunla getirilen 5 puanlık prim teşviki
indiriminden yararlanamayacağı gibi 6 puanlık ilave prim teşviki
indiriminden yararlanması da mümkün bulunmayacaktır.
Buna
karşın 5 puanlık prim teşvik indirimi uygulamasında işverenin Türkiye
genelindeki tüm işyerlerindeki borcu değil sigorta prim indirimi
yapılacak işyerindeki sigorta primi, işsizlik sigortası primi ve idari
para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçları
sorgulanırken 6 puanlık ilave teşvik prim indiriminde işverenin Türkiye
genelinde yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası
primi, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme
zammı borçlarının bulunmaması gerekmektedir. Çünkü 6 puanlık teşvik
uygulamasının Bakanlar Kurulu Kararnamesi’ne ekli listelerde yer alan
yerlerde faaliyet gösteren on ve üzeri sigortalı çalıştıran özel sektör
işyeri işverenlerini kapsaması nedeniyle bölgesel bir uygulama
olduğundan 5510 sayılı Kanun’un 90. maddesinin altıncı fıkrası hükmü
gereğince sigorta primi teşvikinden yararlanabilmek için işverenin
Türkiye genelinde yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik
sigortası primi, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve
gecikme zammı borçları ile işverenin gerçek kişilik olması halinde
ayrıca 5510 sayılı Kanun’un 4/1-b kapsamındaki borçları toplamının 16
yaşından büyükler için belirlenmiş olan brüt asgari ücretten fazla
olmaması veya fazla olmakla birlikte söz konusu borçların 6183 sayılı
Kanun’un 48. maddesine istinaden tecil ve taksitlendirilmiş ya da
çeşitli kanunlar gereğince yeniden yapılandırılmış olması, ayrıca
yapılandırma veya taksitlendirme işlemlerinin devam ediyor olması
gerekmektedir.
Örnek-1:
Özel sektöre ait (X) firmasının, Çorum Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’nde
işlem gören teşvik kapsamında çalışan 10 sigortalısı bulunan işyerinden
dolayı yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası
primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme zammı ve gecikme
cezası borcu bulunmamakla birlikte aynı firmanın 20 sigortalı çalışan
Kastamonu Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğünde işlem gören işyerinden dolayı
idari para cezası ile buna ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı
borcunun bulunduğu varsayıldığında; söz konusu işveren Çorum İlinde
faaliyet gösteren işyerinden dolayı 5 puanlık teşvik indiriminden
yararlanırken, Kastamonu İlinde faaliyet gösteren işyerinden dolayı 5
puanlık teşvik indiriminden yararlanamayacaktır. Aynı işveren Türkiye
genelinde borç sorgulaması nedeniyle bu kez Çorum İlinde faaliyet
gösteren işyerinden dolayı borcu bulunmasa bile Kastamonu İlinde
faaliyet gösteren işyerinden dolayı borcu bulunduğundan 6 puanlık ilave
teşvik indiriminden her iki işyeri için de yararlandırılmayacaktır.
Örnek-2:
Örnek-1’deki işverenin Türkiye genelindeki (Kastamonu İlinde faaliyet
gösteren işyerinden dolayı) borcunun 16 yaşından büyük işçiler için
belirlenen aylık asgari ücretin brüt tutarından az olması halinde, söz
konusu işveren Çorum İlinde faaliyet gösteren işyerinde çalışan
sigortalılardan dolayı hem 5 puanlık prim indirimi hem de 6 puanlık
ilave teşvik prim indiriminden yararlanacaktır. Buna karşın aynı işveren
Kastamonu İlinde faaliyet gösteren işyerinden dolayı borcu
bulunduğundan, bu işyerinden dolayı hem 5 puanlık hem de 6 puanlık ilave
teşvik indiriminden yararlanamayacaktır.
Örnek-3:
Yukarıdaki örnekte yer alan işverenin Türkiye genelindeki (Kastamonu
İlinde faaliyet gösteren işyerinden dolayı) borcunun 16 yaşından büyük
işçiler için belirlenen aylık asgari ücretin brüt tutarından fazla
olması halinde bu kez hem Çorum İli hem de Kastamonu İlinde faaliyet
gösteren işyerlerinden dolayı 6 puanlık ilave teşvik indiriminden
yararlanamayacak buna mukabil Çorum İlindeki işyerinden dolayı 5 puanlık
indirimden yararlanabilirken Kastamonu İlindeki işyerinden dolayı 5
puanlık prim indiriminden yararlanamayacaktır.
B-
KANUN NUMARASI VE TÜRÜ BELİRTİLMEK SURETİYLE DÜZENLENMİŞ AYLIK PRİM VE
HİZMET BELGESİNİN KURUM’A YASAL SÜRESİ İÇİNDE VERİLMESİ
Özel
sektöre ait işyeri işverenlerinin 6 puanlık ilave teşvik indiriminde
yararlanabilmesi için; Bakanlar Kurulu Kararı’na ekli olan (I) sayılı
listede(3) belirtilen yerlerde faaliyet gösteren işyerleri için (46486)
numaralı, (II) sayılı liste kapsamında olan illerde faaliyet gösteren
işyerleri için (56486) numaralı, (III) sayılı liste kapsamında olan il
ve ilçelerde faaliyet gösteren işyerleri için (66486) numaralı, aylık
prim ve hizmet belgelerinin yasal süre içinde Kurumumuza gönderilmesi
gerekmektedir.
Bilindiği üzere İşveren Uygulama Tebliği’nin(4) “2.2- Aylık Prim ve Hizmet Belgelerinin Kurum’a Verilmesi”
başlıklı bölümünde, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci
fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanları çalıştıran özel
nitelikteki işyeri işverenlerinin cari aya ilişkin olarak
düzenleyecekleri asıl, ek veya iptal nitelikteki aylık prim ve hizmet
belgelerini, en geç belgenin ilişkin olduğu ayı izleyen ayın 23’ünde
e-Sigorta kanalıyla Kurum’a göndermek zorunda olduğu, belgenin
gönderilmesi gereken sürenin son gününün resmi tatile rastlaması
halinde, aylık prim ve hizmet belgesinin, son günü izleyen ilk iş günü
Kurum’a, e-Sigorta kanalıyla gönderileceği öngörülmüştür.
Söz
konusu ilave teşvik uygulaması 14 Temmuz 2013 tarihinde yayımlanmakla
birlikte 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yürürlüğe
girdiğinden, ilave teşvik prim indiriminden yararlanmak isteyen
işverenlerin 2013/Ocak-2013/Mayıs aylarına ilişkin aylık prim ve hizmet
belgelerini düzenleyerek Kurum’a vermeleri halinde geriye dönük hesap
edilecek prim tutarı mahsup edilecek veyahut da işverene iade
edilecektir.
Kararın
yayımlandığı tarihte henüz verilme süresi dolmamış olduğundan
2013/Haziran ayına ilişkin düzenlenecek aylık prim ve hizmet
belgelerinden başlamak üzere söz konusu prim belgelerinin en geç
belgenin ait olduğu ayı takip eden ayın 23’üne kadar Kurum’a vermiş
olmaları gerekir.
Bununla
birlikte bazı özel nitelikteki işyerlerinde, resmi nitelikteki
işyerlerinde olduğu gibi ayın 15’i ila takip eden ayın 14’ü arasında
ücret alan sigortalılar çalıştırıldığından, bu nitelikteki özel sektör
işyeri işverenlerinin aylık prim ve hizmet belgelerini en geç belgenin
ilişkin olduğu dönemi izleyen takvim ayının 7’sinde Kurum’a göndermeleri
gerekmektedir.
C- TAHAKKUK EDEN SİGORTA PRİMLERİNİN YASAL SÜRESİ İÇİNDE KURUM’A ÖDENMESİ
06486
/ 46486 / 56486 / 66486 kanun numaralı aylık prim ve hizmet belgesi
seçilmek suretiyle Kurum’a yasal süresi içinde gönderilmiş olan aylık
prim ve hizmet belgelerinden dolayı tahakkuk eden sigorta primlerinin
işveren hissesinin Hazine’ce karşılanabilmesi için, aynı aya/döneme
ilişkin olmak üzere, gerek 06486/ 46486/ 56486/ 66486 kanun numaralı,
gerek diğer teşvik kanunları, gerekse kanun numarası seçilmeksizin
Kurum’a yasal süresi içinde verilmiş aylık prim ve hizmet belgelerinden
dolayı tahakkuk etmiş sigorta primlerinin, işveren hissesinin Hazine’ce
karşılanmayan kısmı ile sigortalı hissesinin tamamının yasal süresi
içinde ödenmesi gerekmektedir.
Sigorta
primlerinin, Hazine’ce karşılanmayan işveren hissesine isabet eden
kısmı ile sigortalı hissesinin yasal süresi içinde ödenmemesi veya eksik
ödenmesi halinde (söz konusu tutar gecikme cezası ve gecikme zammı ile
sonradan ödense dahi), ilgili ay için bahse konu sigorta primi
teşviklerinden yararlanılamayacağından, tahakkuk eden sigorta
primlerinin tamamı (Hazine hissesi de dahil), gecikme cezası ve gecikme
zammı ile birlikte işverenlerden tahsil edilecektir.
III- İLAVE SİGORTA PRİMİ TEŞVİK ORANI VE UYGULAMA SÜRESİ
5510
sayılı Kanun’un 81. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendi gereğince 5
puanlık teşvik indirimi malullük, yaşlılık ve ölüm sigorta primlerinin
işveren hissesine isabet eden kısmı üzerinden uygulanırken, 6 puanlık
ilave indirim sigorta primine esas kazancın alt sınırı üzerinden
uygulanmak suretiyle hesap edilmektedir. Oransal olarak baktığımızda
toplamda uygulanan teşvik prim indirimi % 11 olarak karşımıza
çıkmaktadır. Toplamda % 11 olmakla birlikte bu teşvik indirimlerinin
uygulanacağı kazanç parametreleri farklı şekilde hesap edilmektedir.
Örnek-4:
Çankırı İlinde faaliyet gösteren özel sektöre ait teşvik kapsamında 15
sigortalı çalıştıran bir işyerinden 2013/Eylül ayına ait aylık prim
hizmet belgesinde 400 gün prim ödeme gün sayısı ve 20.000.00 TL prime
esas kazanç tutarı bildirilmesi halinde 5 puanlık ve 6 puanlık ilave
teşvik indirimleri aşağıdaki gibi hesap edilecektir.
5 puanlık indirim tutarı= 20.000 x 5/100 = 1.000,00 TL olarak hesaplanacaktır.
6 puanlık ilave indirim tutarı= (1.021,50/30=34,05) x 400 x 6/100= 817,20 TL olarak hesaplanacaktır.
Bu durumda Hazine tarafından karşılanacak toplam tutar= 1.000,00 + 817,20 = 1.817,20 TL olarak hesaplanacaktır.
İlave
teşvik prim indirimi Bakanlar Kurulu Kararnamesi’ne ekli (I) numaralı
listede yer alan yerlerden faaliyet gösteren işyerleri için 31 Aralık
2016 tarihine kadar, ekli (II) sayılı listede yer alan yerlerde faaliyet
gösteren işyerleri için 31 Aralık 2017 tarihine kadar, ekli (III)
sayılı listede yer alan yerlerde faaliyet gösteren işyerleri için 31
Aralık 2018 tarihine kadar uygulanacaktır.
Öte
yandan ilave teşvik indirimi uygulaması Bakanlar Kurulu Kararı’nın 6.
maddesi gereğince 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere
yürürlüğe girdiğinden Karar’ın Resmi Gazete’de yayımlanma tarihi
itibariyle daha önceden Kurum’a verilmiş olan ve teşvik kapsamında
bulunduğu değerlendirilen işyerleri için 2013/Ocak-Mayıs aylarına ait
aylık prim ve hizmet belgelerini de kapsayacaktır. Bu durumda olan
işverenlerin faaliyette bulunduğu bölgeye göre 2013/Ocak-Mayıs aylarına
ait 4/6486, 5/6486/, 6/6486 kanun numaralı aylık prim ve hizmet
belgelerini sonradan düzenleyerek Kurum’a kağıt ortamında vermeleri
halinde Kurum’ca yapılacak araştırmada şartları taşıdığı anlaşılan
işyerleri için 6 puanlık ilave teşvik indirimi uygulanacaktır.
IV- UYGULAMAYA İLİŞKİN İŞLEMLER VE YAPILAN DENETİMLER NETİCESİNDE MUVAZAALI DURUMLARIN SAPTANMASI
Bilindiği
üzere 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesine 6486 sayılı Kanun’un 5.
maddesiyle eklenen dördüncü fıkra gereğince yapılan kontrol ve
denetimlerde, çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya
bildirilen sigortalının fiilen çalışmadığının tespit edilmesi hâlinde,
işverenler bir yıl süreyle bu maddeyle sağlanan destek unsurlarından
yararlanamayacağı, bu madde kapsamındaki teşvikten yersiz olarak
faydalanıldığının tespiti hâlinde, yararlanılan teşvik tutarı işverenden
gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edileceği hükmü yer
almıştır.
Buna
göre çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği ya da
bildirilen sigortalının işyerinde fiilen çalıştırılmadığının; Kurum’un
denetim ve kontrol ile görevli memurlarınca yapılan denetimler sonucu
anlaşılması halinde tutanak tarihini izleyen, açılan davalar sonucu
verilen mahkeme kararından anlaşılması halinde mahkemenin kesinleşme
tarihini izleyen, resmi kurum ve kuruluşlardan alınan yazılardan
anlaşılması halinde söz konusu resmi yazıların kurum kayıtlarına intikal
tarihini izleyen aybaşından itibaren bir yıl süreyle gerek 5 puanlık
indirim gerekse ilave 6 puanlık teşvik indiriminden yararlandırılma
mümkün olmayacaktır.
V- SONUÇ
5510
sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında
sigortalıları çalıştıran özel sektör işyerlerine ait işverenler için 1
Ekim 2008 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 5763 sayılı Kanun ile 5
(beş) puanlık teşvik indirimi uygulaması başlatılmıştı. Bu uygulama
halen yürürlükte olmakla birlikte bu teşvik kapsamında olup işyerinde on
ve üzeri sigortalı çalıştıran işyerleri için ayrıca Bakanlar Kurulu
Kararı ile 6 (altı) puanlık ilave teşvik uygulaması 1 Ocak 2013
tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yürürlüğe konulmuştur. Böylece
teşvik kapsamında işyerleri için Hazine’ce karşılanacak sigorta prim
oranı % 11’e yükseltilmiş olmaktadır. Ancak oransal olarak böyle olmakla
birlikte 5 puanlık devlet katkısı Kurum’a bildirilen malullük, yaşlılık
ve ölüm sigorta primine esas kazanç tutarı üzerinden hesap edilirken, 6
puanlık devlet katkısı Kurum’a bildirilen prime esas kazanç tutarı
üzerinden değil, Kurum’a bildirim yapılan ay için geçerli olan sigorta
primine esas kazancın alt sınırı esas alınarak hesap edilmektedir. İlave
teşvik uygulamasına ilişkin Bakanlar Kurulu Kararı’nın Resmi Gazete’de
2013 Temmuz ayında yayımlanmakla birlikte 1 Ocak 2013 tarihinden geçerli
olarak uygulanacağından kararın yayımlanma tarihi itibariyle daha
önceden verilmiş olan 2013/Ocak ila Mayıs aylarına ait bildirimlerden
dolayı da işverenlerin bu aylara ilişkin sonradan düzenleyecekleri aylık
prim ve hizmet belgelerini kağıt ortamında Kurum’a vermeleri halinde
söz konusu indirimden yararlanma imkanları bulunmaktadır.
Sigorta
primine esas kazancın alt sınırı üzerinden uygulanacak 6 puanlık ilave
teşvik uygulaması, Bakanlar Kurulunun aldığı karar ile 1 Ocak 2013
tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 2013/Haziran ayından itibaren
yürürlüğe konulmuş, alınan karar ile sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi
dikkate alınarak toplam 51 il ve Gökçeada ve Bozcaada olmak üzere iki
ilçe teşvik kapsamına alınmıştır.
* Sosyal Güvenlik Kurumu Başmüfettişi
(1) 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(2) 14.07.2013 tarih ve 28707 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(3)
Bakanlar Kurulu Kararına ekli (I) sayılı listede; Afyonkarahisar,
Amasya, Artvin, Bartın, Çorum, Düzce, Elazığ, Erzincan, Hatay, Karaman,
Kastamonu, Kırıkkale, Kırşehir, Kütahya, Malatya, Nevşehir, Rize, Sivas,
Trabzon, Uşak illeri, (II) numaralı listede; Adıyaman, Aksaray,
Bayburt, Çankırı, Erzurum, Giresun, Gümüşhane, Kahramanmaraş, Kilis,
Niğde, Ordu, Osmaniye, Sinop, Tokat, Tunceli, Yozgat illeri, (III)
numaralı listede ise; Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır,
Hakkari, Iğdır, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak, Van illeri
ile Bozcaada ve Gökçeada ilçeleri yer almaktadır.
(4) 01.09.2012 tarih ve 28398 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder