Malûliyette Mevcut Uygulamalar ve Yeni Malûliyet Yönetmeliği İle Getirilen Düzenlemeler

Yazar: Ahmet ARAS*

Yaklaşım / Kasım 2013 / Sayı: 251

I- GİRİŞ

Bilindiği üzere uzun vadeli sigorta kolları arasında sayılan malûllük uygulaması, 5510 sayılı Kanun’un 25 ila 27. maddeleri arasında düzenlenmiştir. malûlen emekliliğe ilişkin olarak farklı bir sistem belirlenmiştir. malûllük durumunun tespiti yine Sosyal Güvenlik Kurumunca çıkarılan bir yönetmeliğe göre belirlenmektedir. Makalemizde yeni çıkarılan ve 01.09.2013 tarihinde yürürlüğe giren, çok önemli yenilikler getiren “Maluliyet Tespit İşlemleri Yönetmeliği”ni açıklamaya çalışacağız.

II- MALÛLEN EMEKLİ OLMANIN ŞARTLARI

Malûllük durumunun tespitinden önce sigortalılık açısından gerekli şartları açıklamakta fayda bulunmaktadır. Kişiler adına en az 10 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam olarak 1800 gün sigorta primi bildirilmiş olması veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malûl olan sigortalılar için ise sigortalılık süresi aranmaksızın 1800 gün sigorta primi bildirilmiş olması gerekmektedir.

Yukarıda belirttiğimiz durum sağlandıktan sonra; 5510 sayılı Kanun’un 4. maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalıların (SSK ve Bağ-Kurlu) çalışma gücünün veya iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az % 60’ını, (c) bendi kapsamındaki sigortalılar için (Kamu Görevlileri) çalışma gücünün en az % 60’ını veya vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü kaybettiği Kurum Sağlık Kurulunca tespit edilen sigortalılar, malûl sayılmaktadır.

III- MALÛLİYET DURUMUNUN TESPİTİ

Malûliyet durumunun tespiti için kişilerin Kuruma başvurusu üzerine kişiler Kurum tarafından;

- Sağlık Bakanlığı eğitim ve araştırma hastanelerine,

- Özel üniversite ve vakıf hastaneleri hariç üniversite hastanelerine,

- Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı asker hastanelerine

sevkleri yapılmakta ve sigortalıların ikamet ettikleri illerde yukarıda belirtilen hastanelerin bulunmaması durumunda, Sağlık Bakanlığı’nın tam teşekküllü hastanelerine gönderilmektedir. Bu hastanelerden alınan raporlar Kurumun şu anda 13 yerde bulunan sağlık kurullarında değerlendirilmektedir. Sağlık Kurullarının bulunduğu illerin tablosu aşağıda görülmektedir. Sağlık Kurulları; Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Eskişehir, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Kayseri, Kocaeli, Konya, Samsun ve Trabzon illerinde bulunmaktadır. Buralardaki sağlık kurullarından olumsuz bir karar çıkması halinde Genel Sağlık Sigortası Genel Müdürlüğü bünyesinde bulunan Yüksek Sağlık Kurulu’na itiraz edilebilmektedir. Bu kurulun kararları kesin niteliktedir.

IV- YENİ MALÛLİYET TESPİT YÖNETMELİĞİ İLE GETİRİLEN YENİ DÜZENLEMELER

• Tüm organ nakilli hastalar koşulsuz malûl kabul edilecek.
• Kemik iliği olan hastalara nakilden itibaren 12 ay süreyle malûllük hakkı getirildi.
• Böbrek nakli sonrası böbrek fonksiyon testlerinde bozulma var ise kontrol muayenesi konuluyordu. Yeni yönetmelikle birlikte, böbrek nakli sonrası uygulanan kontrol muayeneleri kaldırıldı.
• Kronik böbrek yetmezliği olanların malûlen emekli olmaları için diyalize girme şartı vardı. Yeni yönetmelikle, kronik böbrek yetmezliği bulunan hastalara diyalize girme şartı kaldırılarak malûliyet hakkı getirilmiştir.
• Tüm kanser hastaları tanı aldıktan sonra koşulsuz olarak 18 ay boyunca malûl kabul edilmiştir (Tedavi süresi boyunca).
• Kanserlere ve endokrin hastalıklara bağlı gelişen ve tedavisi olmayan ağır elektrolit (sodyum, potasyum, kalsiyum) bozuklukları listeye eklenmiştir. Bu tür rahatsızlıkları olanlara malûlen emeklilik hakkı getirilmiştir.
• Kemik iliği naklinden itibaren hastalar 12 ay süreyle malûl kabul edilmiştir.
• Kan kanseri hastalarına tanı aldıktan sonra 24 ay süreyle malûl olabilme hakkı getirilmiştir.
• Tedavisi olmayan ve kişinin çalışmasına olanak vermeyen genetik hastalıklar malûliyet listesine alınarak malûliyet hakkı tanınmıştır.
• Otizm gibi yaygın gelişim bozuklukları malûl sayılma kriterlerine eklenerek malûlen emeklilik hakkı getirilmiştir.
• Tek el desteğine rağmen yardım olmaksızın yürüyememe, standart toplu taşıma araçlarını kullanamama durumunda sigortalı malûl sayılmıştır.
• Kişisel bakımını ve zorunlu ihtiyaçlarını yardımsız yerine getiremeyen romatolojik ve nörolojik hastalıkları olan vatandaşlarımıza malûl olma hakkı getirilmiştir.
• Travma sonrası stres bozukluğu ve Obsesif-Kompulsif bozukluk gibi sık görülen psikiyatrik hastalıklar için malûliyet hakkı getirilmiştir.
• Koroner arter hastalıkları, kalp kapak hastalıkları, aritmiler, kalp yetmezliği gibi güncel ve sık görülen kardiyolojik hastalıklar ile ilgili malûliyet kriterleri ilk kez oluşturulmuştur.
• Sindirim sistemi kanamaları, Kaşeksi, Kronik Pankreatit gibi eski yönetmelikte olmayan birçok hastalık malûliyet kriterlerine eklenmiş ve malûliyet hakkı getirilmiştir.
• Şeker hastalığına ilişkin malûliyet kriterleri genişletilmiş, en az üç organının orta ve ileri düzeyde bozulması haline malûlen emeklilik hakkı getirilmiştir.
• Astım, uyku bozuklukları gibi sık görülen solunum sistemi hastalıkları için ilk kez malûliyet kriterleri oluşturularak malûlen emeklilik hakkı sağlanmıştır.
• Solunum yetmezliği nedeniyle yardımcı solunum cihazlarını sürekli kullanan hastalar bakıma muhtaç olarak kabul edilmiştir. Böylece bu durumda olanlar için bağlanacak olan malûllük maaşının, 5510 sayılı Kanun’un 27. maddesinin birinci fıkrasında yer alan; “Malûllük aylığı; … Sigortalı başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise tespit edilen aylık bağlama oranı 10 puan artırılır.” hükmüne istinaden 10 puan artışı sağlanmıştır.
• Tedaviye dirençli ve bulaşıcılığı yüksek olan verem hastalarına iki yıl süreyle malûliyet hakkı getirilmiştir.
• Birden fazla hastalığın bir arada olduğu ve tedaviye rağmen sigortalının çalışma olanağının bulunmadığı durumlarda malûl olabilme ile ilgili düzenleme yapılmıştır.
• Beslenme, giyinme, yıkanma ve tuvalet ihtiyaçlarını giderme gibi öz bakım becerilerini yerine getirmede, kendi başına hareket etmede veya iletişim kurmada zorluk veya yoksunluk yaşadığına ve bu becerileri başkalarının yardımı olmaksızın gerçekleştiremeyeceğine tıbbi olarak karar verilenler bakıma muhtaç olarak kabul edilmiştir. Böylece bu durumda olanlar için bağlanacak olan malûllük maaşının, 5510 sayılı Kanun’un 27. maddesinin birinci fıkrasın da yer alan; “Malûllük aylığı; … Sigortalı başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise tespit edilen aylık bağlama oranı 10 puan artırılır.” hükmüne istinaden 10 puan artışı sağlanmıştır.   

V- SONUÇ VE GENEL DEĞERLENDİRME

Malûliyet durumunun tespiti şüphesiz ki teknik bir konu olarak önümüze çıkmaktadır. Bu noktada alınacak sağlık raporlarında şekil şartlarına dikkat edilmesi gerekmektedir. Bunun yanında malûlen emeklilik için makalemizde belirttiğimiz gibi öncelikle sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısının tamamlanmış olması ön şarttır. Bu durumu sağlamadan malûlen emeklilik başvurusunun olumlu sonuçlanması mümkün değildir.

Bunun yanında malûliyete sebep olan rahatsızlığın sigortalı olunan tarihten önce başlamamış olması da gerekmektedir. Sigortalı olmadan önce oluşan bir rahatsızlığa bağlı olarak malûl olunsa dahi malûliyet hakkı elde edilmesi mümkün değildir. Bu konu ile ilgili 5510 sayılı Kanun’un ikinci fıkrasında; “Ancak, sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce sigortalının çalışma gücünün % 60’ını veya vazifesini yapamayacak derecede meslekte kazanma gücünü kaybettiği önceden veya sonradan tespit edilirse, sigortalı bu hastalık veya engelliliği sebebiyle malûllük aylığından yararlanamaz.” hükmü yer almaktadır. Bu hususun da gözardı edilmemesi vatandaşlarımız açısından önem arz etmektedir.

Yeni Yönetmelik 01.09.2013 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Sonuçlanmayan eski başvurular eski yönetmeliğe göre değerlendirilecektir. Yeni Yönetmelik 01.09.2013 tarihinde yürürlüğe girdiğinden, bu tarih itibariyle yapılan başvurular yeni Yönetmeliğe göre değerlendirilecektir.

*           Sosyal Güvenlik Kurumu Başmüfettişi, Başkan Danışmanı