Yazar: Müslim DEMİR*
E-Yaklaşım / Kasım 2013 / Sayı: 251
I- GİRİŞ
Günümüzde
birçok kamu veya özel işyerinde stajyer ya da çırak çalıştırılmaktadır.
5510 sayılı Kanun gereği bu kişiler sigortalı olmak zorundadırlar.
Stajyer ve çıraklar açısından Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)’na karşı prim
ödeme yükümlüsü ise Milli Eğitim Bakanlığı veya bu öğrencilerin eğitim
gördükleri okullar ile öğrenim gördükleri yüksek öğretim kurumlarıdır.
Bilindiği üzere 6385 sayılı Kanun ile kısa vadeli sigorta kolları prim
oranı %2’de sabitlenmiştir. Ancak SGK tarafından yayımlanan 2013/11
sayılı genelge ile 5510 sayılı Kanun birbiriyle çelişmektedir. Bu
makalede 2013/11 sayılı genelge ile 5510 sayılı Kanun incelemesi
yapılarak var olan çelişki ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
II- STAJYER VE ÇIRAK KAVRAMLARI
3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nun 3. maddesine göre; çırak,
çıraklık sözleşmesi esaslarına göre bir meslek alanında mesleğin
gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını iş içerisinde
geliştirilen kişidir. Çıraklığa başlama yaşını (yani 14 yaşını)
doldurmamış ve çıraklık döneminden önce kendisine işyeri ortamı
tanıtılan, sanat ve mesleğinin ön bilgileri verilen kişi ise aday çıraktır.
Stajyeri,
öğrenim gördüğü bölüm ya da mesleği ile ilgili becerilerini bir işveren
emrinde geliştiren kişi olarak tanımlayabiliriz. Uygulamada stajyer
öğrenciler meslekleri ile ilgili “teorik” eğitimlerini kendi okullarında alırken “beceri” eğitimlerini özel işletmelerde ya da kamu kurumlarında almaktadırlar.
III- STAJYER VE ÇIRAKLARIN SİGORTALILIK DURUMLARI VE ÖDENEN PRİMLER
3308
sayılı Kanun kapsamında işletmelerde meslek eğitimi gören örgün eğitim
öğrencilerine, asgari ücretin net tutarının 20 ve üzerinde personel
çalıştıran işyerlerinde % 30’undan, 20’den az personel çalıştıran
işyerlerinde % 15’inden, aday çırak ve çırağa yaşına uygun asgari
ücretin % 30’undan aşağı ücret ödenemez. Aday çırak, çırak ve
öğrencilere ödenen ücretler ise her türlü vergiden muaftır.
Stajyer
ve çıraklar sosyal güvenlik mevzuatımız açısından sigortalı
sayılmışlardır. Nitekim 5510 sayılı Kanun’unun 5. maddesinin birinci
fıkrasının (b) bendinde; “(…).3308 sayılı Meslekî Eğitim
Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim
gören öğrenciler ile (…)meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek
öğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler 4 üncü maddenin
birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında (eski SSK statüsünde) sigortalı
sayılırlar(…)” hükmü yer almaktadır.
Stajyer
ve çıraklar açısından prim ödeme yükümlüsü Milli Eğitim Bakanlığı veya
bu öğrencilerin eğitim gördükleri okullar ile öğrenim gördükleri yüksek
öğretim kurumlarıdır. Aşağıda yer alan Tablo-1’de 5510 Sayılı Kanun’un
5. maddesine tabi olan çırak ve stajyerlerin tescillerinde işe giriş
bildirgesi kodları ve aylık bildirge türleri ile 01.09.2013 tarihinden itibaren
uygulanması gereken prim oranları ayrıntılı olarak belirtilmiştir.
Tablo-1 2013/11 sayılı genelge doğrultusunda düzenlenmiştir.
Tablo-1:
5510 sayılı Kanun’un 5. Maddesine Tabi Olan Çırak ve Stajerlerin
Tescillerinde İşe Giriş Bildirgesi ve Aylık Bildirge Türleri ile 2013/11
Sayılı Genelgeye Göre Prim Oranları (01.09.2013 tarihinden itibaren)
|
İŞE GİRİŞ BİLDİRGESİ
|
||||
|
3308 sayılı Kanuna tabi aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler için
|
“7 Sigortalılık Kodu-Çırak”
|
|
||
|
Meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler için
|
“19 Sigortalılık Kodu-Stajer”
|
|||
|
AYLIK BİLDİRGE TÜRÜ
|
PRİM ORANLARI
|
|||
|
3308 sayılı Kanuna tabi aday çırak, çırak ve işletmelerde
mesleki eğitim gören öğrencilerden
|
Bakmakla yükümlü kişi olunan sigortalılar için
|
7 numaralı belge
(3308 Sayılı Kanunda Belirtilen Aday Çırak, Çırak ve İşletmelerde Mesleki Eğitim Gören Öğrencilerden Bakmakla Yükümlü Olunanlar)
|
KVSKP
(İKMH+H)
Sigortalı Hissesi:-
İşveren Hissesi:%2
|
Toplam:%2
|
|
3308 sayılı Kanuna tabi aday çırak, çırak ve işletmelerde
mesleki eğitim gören öğrencilerden
|
Bakmakla yükümlü kişi olmayanlar sigortalılar için
|
42 numaralı belge
(3308
Sayılı Kanunda Belirtilen Aday Çırak, Çırak ve İşletmelerde Mesleki
Eğitim Gören Öğrencilerden Bakmakla Yükümlü Olunmayanlar)
|
KVSKP
(İKMH+H)
Sigortalı Hissesi:-
İşveren Hissesi:%2
GSSP:
Sigortalı Hissesi:-
İşveren Hissesi:%5
|
Toplam:%7
|
|
Meslek liselerinde okumakta iken veya yükseköğrenimleri sırasında
staja tabi tutulan öğrencilerden
|
Bakmakla yükümlü kişi olunan sigortalılar için
|
22 numaralı belge
(Meslek Liselerinde Okumakta iken veya Yüksek Öğrenimleri Sırasında Staja Tabi Tutulan Öğrenciler),
|
KVSKP
(İKMH)
Sigortalı Hissesi:-
İşveren Hissesi:%2
|
Toplam:%2
|
|
Meslek liselerinde okumakta iken veya yükseköğrenimleri sırasında
staja tabi tutulan öğrencilerden
|
Bakmakla yükümlü kişi olmayanlar sigortalılar için
|
43 numaralı belge
(Meslek Liselerinde Okumakta iken veya Yüksek Öğrenimleri Sırasında Staja Tabi Tutulan Öğrenciler)
|
KVSKP
(İKMH)
Sigortalı Hissesi:-
İşveren Hissesi:%2
GSSP:
Sigortalı Hissesi:-
İşveren Hissesi:%5
|
Toplam:%7
|
Kaynak: 2013/11
Sayılı SGK Genelgesindeki hususlar doğrultusunda tarafımızdan
oluşturulmuştur. Tabloda bazı kısaltmalar kullanılmıştır. Tablodaki KVSKP, Kısa Vadeli Sigorta Kolları Primini, İKMH, İş Kazası ve Meslek Hastalık primini, H, Hastalık primini, GSSP ise Genel Sağlık Sigortası Primini ifade etmektedir.
5510 sayılı Kanun’un 81. maddesinin (d) bendi aynen şöyledir:
“5. maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilenler için(yani
çırak ve stajyerler için) prim oranı, prime esas kazançlarının %
6’sıdır. Bu prim oranının % 1’i kısa vadeli sigorta kolları, % 5’i genel
sağlık sigortası primidir.” Bu hüküm doğrultusunda çırak ve
stajyerlerin tescillerinde işe giriş bildirgesi kodları ve aylık
bildirge türleri ile uygulanması gereken prim oranları Tablo-2’de
belirtilmiştir.
Tablo-2:
5510 Sayılı Kanun’un 5. Maddesine Tabi Olan Çırak ve Stajerlerin
Tescillerinde İşe Giriş Bildirgesi ve Aylık Bildirge Türleri ile 5510
Sayılı Kanun’un 81. Maddesinin (d) Bendine Göre Prim Oranları
|
İŞE GİRİŞ BİLDİRGESİ
|
||||
|
3308 sayılı Kanuna tabi aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler için
|
“7 Sigortalılık Kodu-Çırak”
|
|
||
|
Meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler için
|
“19 Sigortalılık Kodu-Stajer”
|
|||
|
AYLIK BİLDİRGE TÜRÜ
|
PRİM ORANLARI
|
|||
|
3308 sayılı Kanuna tabi aday çırak, çırak ve işletmelerde
mesleki eğitim gören öğrencilerden
|
Bakmakla yükümlü kişi olunan sigortalılar için
|
7 numaralı belge
(3308 Sayılı Kanunda Belirtilen Aday Çırak, Çırak ve İşletmelerde Mesleki Eğitim Gören Öğrencilerden Bakmakla Yükümlü Olunanlar)
|
KVSKP
(İKMH+H)
Sigortalı Hissesi:-
İşveren Hissesi:%1
|
Toplam:%1
|
|
3308 sayılı Kanuna tabi aday çırak, çırak ve işletmelerde
mesleki eğitim gören öğrencilerden
|
Bakmakla yükümlü kişi olmayanlar sigortalılar için
|
42 numaralı belge
(3308
Sayılı Kanunda Belirtilen Aday Çırak, Çırak ve İşletmelerde Mesleki
Eğitim Gören Öğrencilerden Bakmakla Yükümlü Olunmayanlar)
|
KVSKP
(İKMH+H)
Sigortalı Hissesi:-
İşveren Hissesi:%1
GSSP:
Sigortalı Hissesi:-
İşveren Hissesi:%5
|
Toplam:%6
|
|
Meslek liselerinde okumakta iken veya yükseköğrenimleri sırasında
staja tabi tutulan öğrencilerden
|
Bakmakla yükümlü kişi olunan sigortalılar için
|
22 numaralı belge
(Meslek Liselerinde Okumakta iken veya Yüksek Öğrenimleri Sırasında Staja Tabi Tutulan Öğrenciler),
|
KVSKP
(İKMH)
Sigortalı Hissesi:-
İşveren Hissesi:%1
|
Toplam:%1
|
|
Meslek liselerinde okumakta iken veya yükseköğrenimleri sırasında
staja tabi tutulan öğrencilerden
|
Bakmakla yükümlü kişi olmayanlar sigortalılar için
|
43 numaralı belge
(Meslek Liselerinde Okumakta iken veya Yüksek Öğrenimleri Sırasında Staja Tabi Tutulan Öğrenciler)
|
KVSKP
(İKMH)
Sigortalı Hissesi:-
İşveren Hissesi:%1
GSSP:
Sigortalı Hissesi:-
İşveren Hissesi:%5
|
Toplam:%6
|
Kaynak: 5510
sayılı Kanun’un 81. maddesinin (d) bendindeki hususlar doğrultusunda
tarafımızdan oluşturulmuştur. Tabloda bazı kısaltmalar kullanılmıştır.
Tablodaki KVSKP, Kısa Vadeli Sigorta Kolları Primini, İKMH, İş Kazası ve Meslek Hastalık primini, H, Hastalık primini, GSSP ise Genel Sağlık Sigortası Primini ifade etmektedir.
IV- SONUÇ
SGK
tarafından yayımlanan 2013/11 sayılı genelge 5510 sayılı Kanun’unun 81.
maddesinin (d) bendine aykırıdır. Yukarıda yer alan Tablo-1 ve
Tablo-2’de belirtildiği üzere 2013/11 sayılı genelgeye göre ödenmesi
gereken toplam prim miktarı prime esas kazancın %2’si ile %7’si arasında
iken 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesinin (d) bendine göre ödenmesi
gereken toplam prim miktarı prime esas kazancın %1’i ile %6’sı kadardır.
2013-2014
eğitim-öğretim yılının açıldığı bu günlerde eğitim kurumları
stajyerleri için bildirimde bulunması gerekmektedir. Ancak açıklandığı
üzere ortada genelgenin Kanuna aykırılığı söz konusudur. Bu durumda
okulların hangi prim oranında bildirim yapması gerekmektedir? SGK’ nın
bu çelişki ile ilgili olarak bir düzenleme yapması gerekmektedir.
______________________
* Dr., Sosyal Güvenlik Denetmeni, Şehzadeler Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür V.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder