Gelişmiş Bazı Ülkelerin Finans Piyasalarında Finansal Araçlar ve Bunlara İlişkin Vergisel Durumları–IV (Fransa)

Yazar: Murat BATI*

E-Yaklaşım / Kasım 2013 / Sayı: 251

I- GİRİŞ

Ağustos 2013 sayısında bu yazı serisinin ilk kısmı ABD, Eylül sayısında Almanya, Ekim sayısında İngiltere’nin vergi yapısı ele alındı. Bu ayki yazımız ise Ağustos, Eylül ve Ekim sayılarındaki yazının devamı mahiyette olup Fransa ele alınmıştır. Fransa’da finans piyasasının işleyişi bunlara ilişkin vergileme yapısı ve işleyişi güncel durumuyla aktarılmaya çalışılmıştır.

II-FRANSA’NIN FİNANS YAPISI VE BUNLARA İLİŞKİN VERGİLEME YAPILARI

Fransa’da gelir üzerinden; kurumlar vergisi, kişisel gelir vergisi, sosyal harçlar ve ücretler üzerinden olmak üzere 4 ayrı şekilde alınır.[1] Kurumlar vergisi oranı %33,33 olarak uygulanmaktadır.[2] Hâsılatı 250 milyon Euro’yu aşan büyük şirketlere, toplam kurumlar vergisi efektif oranını % 35’e veya %3,3 oranında sosyal vergiye tabi olan büyük şirketler için % 36,10’ayükselten, % 5 oranında geçici ek vergi uygulanır.[3] Fransız şirketlerinin vergilendirilmesi bir ulusal sınır esasına dayanmaktadır. Fransa dışında bir ticari veya ticari faaliyette bulunan Fransız şirketleri genellikle Fransa'da vergilendirilmez. Ancak, Fransa’da faaliyette bulunan yabancı şirketler Fransız Vergi Kanunu Madde 209/B uyarınca dar mükellefiyet esasında sadece Fransa sınırları içinde elde ettiği geliri vergilendirir. Fransa’da yerleşik kuruluş ya da Fransa’da kurulmasa da Fransa’da faaliyet gösteren şirketler kurumlar vergisi açısından eşit muameleye tabi tutulmaktadırlar. İlave olarak, yabancı gelir ülkelerde kurulu şirketlerin Fransa’daki şubeleri “şube vergisi / branch tax”[4] adı altında % 30 oranında bir stopaja tabidirler. Bu stopaj kâr transfer edilsin ya da edilmesin ödenmek zorundadır, ancak ikili anlaşmalar ya da belirli özel koşulların yerine getirilmesiyle azaltılabilir ya da ortadan kalkabilir.[5] Şirketlerin kâr dağıtımı sırasında elde edilen temettü geliri de kurumlar vergisine tabidir. Ancak mükellef Fransa’da yerleşik kişi ya da kurum ise, sağlanan bir vergi iadesi (avoir fiscal) sistemiyle ödenen vergi temettü gelirinin dörtte birine düşmektedir. Fransa’da yerleşik olmayanlar da bazı vergi anlaşmalarıyla vergi iadesinden yararlanabilmektedirler.[6]

Fransa'da uygulanmakta olan gelir vergisi kanunu 1958’de yürürlüğe girmiş olup, bu sistem dikine artan oranlı vergi tarifesini öngörmektedir. Tarife bir kişinin bir vergilendirme dönemi boyunca elde etmiş olduğu tüm gelirler toplamına uygulanır. Kurumlar vergisinin tersine gelir vergisi sadece gerçek kişileri vergilendirir. Vergilemede aile birliği esası uygulanır. Vergilemenin genel kuralı, her iki eş de eşit statüye sahiptir ve vergilerden ikisi birlikte sorumludur. Her aile elde edilen gelirlerin çok detaylı bilgilerini içeren bir beyanname vermek zorundadır. Vergilenebilir gelir sadece mükellef tarafından elde edilen gelirleri değil, ama aynı zamanda mükellefin sahip olduğu ortaklıklardan elde ettiği gelirler ile elde tutulan bazı varlıkların elden çıkarılmasından elde edilen kazançlardan oluşur. Mükellef bir yılda elde etmiş olduğu gelirler için genel bir beyanname ve bazı gelir tipleri için ise özel beyanname vermek zorundadır. Vergi idaresi birey tarafından verilen bu beyannameler üzerinden ödenecek vergiyi hesaplar. Fransa'da yerleşik olan kişiler tüm dünyada elde etmiş oldukları gelir üzerinden, Fransa'da yerleşik olmayan kişiler ise Fransa kaynaklı gelir unsurlarından elde etmiş oldukları gelirler üzerinden vergilendirilir. Fransa içinde bir ikametgâhı veya bir evi olan kişi, Fransız vergi mükellefi olarak kabul edilir. Ev, normal koşullar altında bir kişinin eşinin ve çocuklarının yaşadığı yer olarak tanımlanır. Fransa'da eşi ve çocuğu olan bir birey uzun zaman Fransa dışında çalışmak zorunda kalsa bile yerleşik vergi mükellefi olarak kabul edilir. Çifte Vergilemeyi önleme anlaşması hükümlerine göre; Fransa'da yerleşik olmayan kişiler, ya Fransa'da her zaman kullanabilecekleri bir oturma yerinin olması ya da Fransız kaynaklı gelir unsurları üzerinden gelir elde etmeleri durumunda vergilendirilebilirler.[7]

Fransa’da vergi oranları % 5,5 ila % 41 arasında değişmektedir. Artan oranlı bir kişisel gelir vergisi tarifesi uygulanmaktadır.[8] Bu oranlara Fransız vergi mükellefleri için %13,5 oranında sosyal güvenlik katkısı eklenir. Fransa’da 1 Nisan 2000 tarihinden itibaren % 19,6 oranında genel bir KDV oranı Fransa’da tüketilen ya da kullanılan tüm mal ve hizmetlere uygulanmaktadır. İhracat KDV’den muaf tutulurken basın, yayın ve ilaçta % 2,1 ve su, gıda, zirai ürünler, yolcu ücretleri, otel, kitap, diğer tıbbi malzemeler üzerinden % 5,5 oranında KDV alınır. Fransa’da işlem yapan tüm vergi mükellefleri için KDV mükellefiyeti kaydı yaptırmak zorunludur.[9] Fransa’da; Ekonomik Bölge Katkısı, emlak vergisi ve % 3 transfer vergisini içeren birkaç emlak vergisi uygulanmaktadır. Gayrimenkullerin satışı, % 5,08 oranında transfer vergisine tabidir. Limited şirket ve ticari ortaklık hisselerinin satışı, satış fiyatının yaklaşık % 3’üne denk gelen transfer vergisine tabidir. Bununla birlikte anonim şirket hisselerinin elden çıkarılmasından elde edilen kazançlar takip eden artan oranlı tarife uygulanır: Satış fiyatı 200.000 Euro’nun altında olan hisse senedi satışları için % 3, 200.000 Euro ila 500.000 Euro arasındaki kısma % 0,5, 500.000 Euro’yu aşan kısma % 0,25. Eğer şirket hisselerini gayrimenkul şirketine transfer ederse vergi oranı % 5’e yükseltilir. Bir Fransız işletmesinin, Fransız müşteri listesinin veya kira hakkının satılması % 5 oranında transfer vergisine tabidir. Mal sahipleri, vergi makamlarınca takdir edilen taşınmazın kira değerine dayanan vergiden sorumludurlar. Kiracılar, vergi makamlarınca takdir edilen taşınmazın kira değerine dayanan konut vergisiyle yükümlüdürler.[10]

Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy’nin, Fransa’nın 2012 Ağustos ayından itibaren % 0,1 oranında mali işlem vergisi uygulayacağını ilan etmesinden sonra, Hükümet 08.02.2012 tarihinde taslak öneri üzerinde görüşmelere başlamıştır. Mali işlemler vergisinin, Fransız hazinesine yıllık olarak 1,1 milyar Euro gelir sağlayacağı beklenmektedir. Fransa’nın tek taraflı olarak mali işlemler vergisi uygulama kararı; 27 AB üyesi ülkenin, bu verginin AB çapında bir vergi olarak kabul edilmesi önerisi üzerinde oybirliği sağlayamamalarının sonucudur. 2011 Eylül ayında, Avrupa Komisyonu, en azından bir tarafın AB’de bulunduğu finansal kuruluşlar arasındaki tüm finansal araç işlemleri üzerinden vergi tarh edilmesini önermiştir. Komisyon önerisine uygun olarak, 2014 yılından itibaren, hisse senetleri ve bonoların el değiştirmesi % 0,1 oranı ile türev araç sözleşmeleri % 0,01 oranından vergilendirilecektir. Uzun vadeli kredi borcu takas sözleşmesi, satışlar veya piyasa düzenleyici faaliyetler kapsamında satın alımlar hariç, Fransa’da vergilendirilebilir şirket tarafından, devletin borcunu ödeyememesi risklerinin alındığı kredi borcu takas sözleşmeleridir ve bunlara mali işlem vergisi uygulanabilir. Vergi, kredi takas sözleşmesinin türev araç tutarı üzerinden % 0,1 oranında uygulanacaktır ve sözleşme yürürlüğe girdiği zaman vadesi dolacak ve KDV beyannamesi doldurulduğu anda Fransız hazinesine ödenecektir.[11]

Türev araç sözleşmeleri Fransa’da “Fransız Code General Des Impots”un 38’inci Maddesinde hüküm altına alınmıştır. Anılan maddeye istinaden türev araçlar iki ayrı piyasada işlem görmelerine göre iki ayrı grupta hüküm altına alınmıştır. Buna göre anılan yasada; türev araçlar organize ve organize olmayan piyasada işlem gören sözleşmeler şeklinde düzenlenmiştir. 38’inci maddeye göre organize olmayan piyasalarda işlem gören türev araçlar; faiz oranı swap sözleşmeleri, faiz forward sözleşmeleri, opsiyona dayalı ürünler ve forward sözleşmeleri şeklinde hüküm altına alınırken, organize piyasalarda işlem gördüğü kabul edilen ürünler ise MATIF (Marché à Terme International de France- Fransa Vadeli İşlemler Borsası) ve MONEP’te (French Options Market-Fransa Opsiyon Piyasası) işlem gören opsiyonlar, anlaşmalar ve döviz swapları dahil döviz işlemleridir.[12] Fransa’da türev araçlara dayalı ulusal sınırlar içine yapılan ödemeler tevkifata tabi değildir. Fransız vergi mevzuatına göre türev araç sözleşmeleri genel olarak KDV kapsamı dışındadır. Ancak fiziksel teslim bulunması halinde KDV’ye tabi tutulmaktadır. Öte taraftan, fiziksel teslimin bulunduğu durumlarda türev araç sözleşmeleri intikal vergisine tabi olmakla birlikte kanunda sayılan muafiyet ve istisna hükümleri de mevcuttur.[13]

III- SONUÇ

Fransa’da ise türev ürünlerin organize ve tezgahüstü piyasada işlem gören sözleşmeler şeklinde düzenlendiği, tezgahüstü piyasalarda, faiz swapı, faiz forward sözleşmeleri, opsiyona dayalı ürünler ve forward sözleşmelerin işlem gördüğü, organize piyasalarda ise MATIF ve MONEP’te işlem gören opsiyonlar ve anlaşmalar ile ve döviz swapları da dahil olmak üzere döviz işlemlerin olduğu, türev ürünlere dayalı ulusal sınırlar içine yapılan ödemelerin tevkifata tabi olmadığı, bunların KDV’den istisna edildiği ancak fiziksel teslim olması durumunda ise KDV’ye ve İntikal Vergisine tabi tutulduğu, Damga Vergisinden istisna edildiği görülmektedir. Bu yazı esasında bir tür bilgilendirme mahiyetinde yazılmıştır. Amacı Türk Vergi Mevzuatı ile karşılaştırma yapmak adına güncel olarak Fransa’nın vergisel durumunu güncel bir şekilde ele almak ve okuyucuya Türk Vergi Mevzuatı ile karşılaştırma fırsatı vermektir.

____________________

*       Dr.

[1]     Public Finances General Directorate Tax Policy Directorate; The French Tax System, Public Finances General Directorate Tax Policy Directorate Publications, Fransa, Temmuz 2011, s.9. (http://www.impots.gouv.fr/portal/deploiement/p1/fichedescriptive_1006/fichedescriptive_1006.pdf) (Çevrimiçi) (09.08.2013)

[2]     Ernst&Young; a.g.e., s.369.                                                                                                          

[3]     http://www.gib.gov.tr/fileadmin/beyannamerehberi/taxation3.pdf (Çevrimiçi) (12.07.2013)

[4]     Bir yabancı şirketin Fransız şubesinin vergi sonrası gelirinin dar mükellef şirkete dağıtılması uygun görülürse,

      bu dağıtılan kazanç % 25 oranında şube kazançları vergisine tabi olur. Bu vergi oranı ikili anlaşmalar ile azaltılabilir veya kaldırılabilir ve eğer yabancı merkez ofisi AB içinde bulunuyor ve gelir vergisine tabi ise ödenmesi gerekmez. (http://www.gib.gov.tr/fileadmin/beyannamerehberi/taxation3.pdf (Çevrimiçi) (12.07.2013))

[5]     Ernst&Young; a.g.e., s.370&[5] Public Finances General Directorate Tax Policy Directorate; The French Tax System, Public Finances General Directorate Tax Policy Directorate Publications, Fransa, Temmuz 2011, s.11.

[6]     http://www.impots.gouv.fr  (çevrimiçi) (09.08.2012.)

[7]     Ersin NAZALI; Fransa Gelir Vergisi Sisteminde Faiz ve Kar Paylarının Vergilendirilmesi, Vergi Dünyası, Sayı 320, Ekim 2008, s.22-23.

[8]     Fransa Anayasa Konseyi (Conseil Constitutionnel), 29 Aralık 2012 tarihinde aldığı bir kararla 1 milyon Avro ve üzeri gelire sahip Fransız vatandaşlarından % 75 oranında gelir vergisi alınmasını öngören yasa tasarısını iptal etti. Mahkeme iptal gerekçesinde, yasanın farklı aile bireylerine uygulanması durumunda vatandaşlar arasında eşitsiz bir duruma yol açacağını belirtti. Evli bir çift örneğinin verildiği söz konusu kararda, bu vergi tasarısıyla eşlerden birinin 1 milyon Avro’nun üstünde kazanç elde ettiği bir ailenin vergilendirilecekken, eşlerden her ikisinin de gelirinin 1 milyon Avro’nun çok az altında olduğu bir ailenin ise vergilendirilmeyeceği ve böylece devlet eliyle adaletsizliğe yol açacağı belirtildi. 1 milyon Avro'nun üzerinde gelir elde eden en üst gelir gruplarına yönelik olarak 2013 yılından itibaren uygulanması planlanan % 75'lik bu yeni verginin taraftarlarına göre sadece  2000 civarındaki Fransızı etkileyecek olan bu vergi, aslında sembolik bir anlam taşımaktaydı. Diğer taraftan özellikle bankacılık ve finans gibi yüksek gelir grubunu temsil eden sektörler ile sanat dünyasından gelen eleştirilerde ise verginin adaletsizliğine vurgu yapılmış ve hatta aralarında ünlü isimlerin de olduğu bazı Fransız zenginler ülkeyi terk edeceklerini açıklamışlardı. (Gelir İdaresi Başkanlığı; Vergilendirme Bülteni, Sayı 5, Ocak 2013, s.5. http://www.gib.gov.tr/fileadmin/beyannamerehberi/taxation5.pdf)

[9] Deloitte; International Tax France Highlights 2012, http://www.deloitte.com/assets/Dcom-Global/Local%20Assets/Documents/Tax/Taxation%20and%20Investment%20Guides/2012/dttl_tax_highlight_2012_France.pdf (çevrimiçi) (09.08.2013)                                                                                                 

[10]   http://www.gib.gov.tr/fileadmin/beyannamerehberi/taxation3.pdf (Çevrimiçi) (12.07.2013)

[11]   Gelir İdaresi Başkanlığı, Fransız Hükümeti Mali İşlemler Vergisi Teklifini Tartışıyor, GİB Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Daire Başkanlığı Süreli Yayınları, Vergilendirme Bülteni, Ankara, 2012/2, s.5.

[12]Steven D. CONLON&M.Vincent AQUILINO; Principles of Financial Derivatives U.S.&International Taxation, Warren Gorham & Lamont, USA, 2004, s.28                                                                       

[13]Yves ROBERT&Xavier STOCLET, Derivatives International Tax Handbook 12-France, KPMG, 2009, s.2-4