Yazar: Reşat MERTTİR*
E-Yaklaşım / Kasım 2013 / Sayı: 251
I- GİRİŞ
Gelir,
iş kazası ve meslek hastalığı halinde sigortalıya veya ölümü halinde
hak sahiplerine yapılan sürekli ödeme olarak tanımlanmaktadır. Sürekli iş göremezlik kavramı
ise, sigortalının iş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan
hastalık ve özürler nedeniyle mesleğinde hiç çalışamayacak derecede
kazanma gücünü tümden yitirmiş olmasını ya da mesleğinde çalışmasını
sürdürebilmekle birlikte, kazanma gücünün en az %10 azalmış bulunması
durumunu ifade eder. Sürekli iş göremezlik hali, kendi içinde ikiye
ayrılmaktadır. Bu bağlamda sigortalının meslekte kazanma gücünün
%100’ünü kaybetmesi durumunda sürekli tam iş göremezlik hâli; %10 ilâ
%99,99’unu kaybetmesi durumunda ise sürekli kısmi iş göremezlik hâli söz
konusu olur[1].
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na[2]
göre iş kazası ve meslek hastalığı kapsamında, sigortalıya sağlanan
haklardan birisi de sürekli iş göremezlik gelirinin bağlanmasıdır. Bu
yazımızda sürekli iş göremezlik gelirinin kime ve hangi şartlarda
bağlandığını açıklamaya çalışacağız.
II- SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK GELİRİNİN BAĞLANMASI
5510 sayılı Kanun’a göre, 4/1(a) ve 4/1(b) kapsamındaki sigortalılar ile kısmen sigortalı sayılanlar[3]
iş kazası ve meslek hastalığı sigortasına tabidir. Ancak 4/1(c)
maddesine göre sigortalı sayılan memurlar ile isteğe bağlı sigortalılar
ve 5510 sayılı Kanun’un ek 6. maddesine göre bazı kısmi süreli
çalışanlar[4]
hakkında bu Kanun’un iş kazası ve meslek hastalığına ilişkin hükümleri
uygulanmamaktadır. Dolayısıyla sigortalıya sürekli iş göremezlik
gelirinin bağlanabilmesi için öncelikle sigortalının iş kazası ve meslek
hastalığı sigortasına tabi olması gerekir.
İş
kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve özürler
nedeniyle Kurum tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının
sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık
Kurulu’nca meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmış bulunduğu
tespit edilen sigortalı, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanır
(SSGSSK md. 19/I). Bu gelir sigortalı iyileşinceye kadar ödenir,
iyileşmezse ömür boyu sürer. Bunun için Kuruma belirli bir süre ve
miktar prim ödemiş olma şartı aranmaz[5].
Sürekli iş göremezlik gelirinin bağlanmasının temel şartı sürekli iş göremezlik halinin gerçekleşmiş olmasıdır. Sürekli iş göremezlik kavramı
ise, sigortalının iş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan
hastalık ve özürler nedeniyle mesleğinde hiç çalışamayacak derecede
kazanma gücünü tümden yitirmiş olmasını ya da mesleğinde çalışmasını
sürdürebilmekle birlikte, kazanma gücünün en az %10 azalmış bulunması
durumunu ifade eder. Burada önemli bir husus da sigortalının iş kazasına
maruz kaldığı veya meslek hastalığına tutulduğu sırada icra etmekte
olduğu mesleğinde kazanma gücünü yitirmesidir. Örneğin, mesleğinde
%10'dan az olmayacak ölçüde kazanma gücünü yitirmiş bir sigortalı, başka
bir meslekte kazanma gücüne sahipse de iş kazası ve meslek hastalığı
sigortası açısından sürekli iş göremezlik durumu söz konusu olacaktır[6].
Sürekli
iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için, sigortalının çalıştığı işten
ayrılması, işyerini kapatması veya devretmesi şartı aranmaz[7].
4/1(b) kapsamında sigortalı olup, sürekli iş göremezliği tespit
edilenlere, sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için kendi
sigortalılığı nedeniyle genel sağlık sigortası primi dâhil, prim ve
prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması zorunludur.
Sürekli
iş göremezlik geliri, sigortalının mesleğinde kazanma gücünün kaybı
oranına göre hesaplanır. Sürekli tam iş göremezlikte sigortalıya, aylık
kazancının % 70’i oranında gelir bağlanır. Sürekli kısmî iş göremezlikte
sigortalıya bağlanacak gelir, tam iş göremezlik geliri gibi
hesaplanarak bunun iş göremezlik derecesi oranındaki tutarı kendisine
ödenir. Sigortalı, başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise gelir
bağlama oranı % 100 olarak uygulanır (SSGSSK md. 19/III)[8].
Sigortalı
iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü % 10’dan
daha az kaybetmişse sürekli iş göremezlik geliri bağlanmaz. Bunun
nedeni ufak tefek iş göremezlik olayları nedeniyle Kurum’u gelir bağlama
yükümlülüğünden kurtarmaktır.
III- SONUÇ
4/1(a)
ve 4/1(b) kapsamındaki sigortalılar ile kısmen sigortalı sayılanlara;
iş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve özürler
nedeniyle Kurum tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının
sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık
Kurulunca meslekte kazanma gücünün en az % 10 oranında azaldığının
tespiti halinde sürekli iş göremezlik geliri bağlanır.
* İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü, Sosyal Güvenlik Denetmeni
[1] A. Can TUNCAY - Ömer EKMEKÇİ, Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, 14. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2011, s. 305
[2] 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
[3]
Hükümlü ve tutuklular, aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim
gören öğrenciler, meslek liselerinde okumakta iken veya
yükseköğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler, YÖK Kanununa
göre kısmi zamanlı çalıştırılan öğrenciler, Türkiye İş Kurumu tarafından
düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan
kursiyerler, Harp malûlleri, Terörle Mücadele Kanunu ve Nakdi Tazminat
ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanuna göre vazife malûllüğü aylığı
bağlanmış malûller ile ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan
ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde
çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri, ayrıca bu sigortalılar
4/I(a) kapsamında sigortalı sayılırlar.
[4]
Ticari taksi, dolmuş ve benzeri nitelikteki şehir içi toplu taşıma
aracı işyerleri ile Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca belirlenecek
alanlarda kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi
tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde
çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az
olan kişiler.
[5] TUNCAY - EKMEKÇİ, age, s. 305
[6] Ali GÜZEL - Ali Rıza OKUR - Nurşen CANİKLİOĞLU, Sosyal Güvenlik Hukuku, 13. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2010, s. 360
[7] TUNCAY, EKMEKÇİ, age, s. 305
[8] GÜZEL – OKUR - CANİKLİOĞLU, s. 361
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder