Geçici İş Göremezlik Ödeneğinin Hesabında Prim, İkramiye Gibi Yapılan Arızi Ödemeler Dikkate Alınır mı?

Yazar: Ertuğrul GEZEN*

E-Yaklaşım / Kasım 2013 / Sayı: 251

I- GİRİŞ

Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği’nin[1] 38. maddesine göre geçici iş göremezlik, sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hâllerinde Kurum’ca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama hâlidir. Geçici iş göremezlik ödeneği de iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hâllerinde Kanunda belirtilen geçici iş göremezlik sürelerinde verilen ödenektir.

Bu makalede, geçici iş göremezlik ödeneğinin hesabında prim ve ikramiye gibi ücret dışında yapılan ödemelerin ne şekilde dikkate alındığı örneklerle izah edilecektir.

II- ARIZİ ÖDEMELERİN GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİNE ETKİSİ

İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç; iş kazasının veya doğumun olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki on iki aydaki son üç ay içinde Kanun’un 80. maddesine göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanır[2]. İş kazası ve meslek hastalığından bağlanacak gelirlere esas tutulacak aylık kazanç, açıklanan şekilde hesaplanacak günlük kazancın otuz katıdır (md. 17/son). Günlük kazanç, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun[3] 80. madde hükmü uyarınca prime esas kazançlardan hareketle belirlenirken günlük kazanç sınırlarını düzenleyen md. 82 hükmü de dikkate alınacaktır.

5510/md. 80 hükmüne göre, 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında olan sigortalıların (iş sözleşmesine göre çalışan sigortalılar) prime esas kazançlarının hesabında, hak edilen ücretler ile prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay için yapılan ödemelerin brüt toplamı esas alınır. Ücretler hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulur. Diğer ödemeler ise öncelikle ödendiği ayın kazancına dâhil edilir ve ücret dışındaki bu ödemelerin üst sınırı aşan kısmı, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlayarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilave edilir. Toplu iş sözleşmelerine tabi işyeri işverenlerince veya kamu idareleri veya yargı mercilerince verilen kararlara istinaden, sonradan ödenen ücret dışındaki ödemelerin hizmet akdinin mevcut olmadığı veya askıda olduğu bir tarihte ödenmesi durumunda, bunlar, 82. madde hükmü de nazara alınmak suretiyle prime esas kazancın tabi olduğu en son ayın kazancına dâhil edilir (md. 80/I-d).

Burada bir ayrıntıyı önemle belirtmek gerekir ki, 5510 sayılı Yasa’nın 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların ödenek ve gelire esas günlük kazançlarının hesabında; prim ikramiye ve bu nitelikteki arızi ödemeler dikkate alınmış ise ödenek ve gelire esas alınacak günlük kazanç, ücret toplamının ücret alınan gün sayısına bölünmesiyle hesaplanacak günlük kazanca, % 50 oranında bir ekleme yapılarak bulunan tutardan çok olamaz (md. 17/III-a). İdare ve yargı mercilerince verilen karar gereğince yapılan ücret, ikramiye, zam, tazminat ve bu mahiyetteki ödemelerden, ödenek ve gelirin hesabına alınan üç aylık dönemden önceki aylara ilişkin olanlar dikkate alınmaz (md. 17/III-b).[4]

Konuyla ilgili örnekler vererek daha anlaşılır kılabiliriz[5]:

Örnek-1:

En Son Sigortalılık Hali: 4 (a)

Meslek Has. Anlaş. Tarih: 17.08.2015

İşten Ayrılma Tarihi: 2009/Temmuz

Günlük Kazanç Hesabına Giren Prime Esas Kazançlar

Ay	Gün	Kazanç – 80/a-1	Kazanç – 80/a-2
2010/Ocak
2009/Aralık
2009/Kasım
2009/Ekim
2009/Eylül
2009/Ağustos
2009/Temmuz	30	3.954,60	1.980,30
2009/Haziran	---	---	---
2009/Mayıs	28	3.690,96	1.850,00
2009/Nisan	30	3.960,96
2009/Mart
2009/Şubat
Toplam	58	7.645,56	3.830,30

Tabloda “Kazanç – 80/a-2” bölümü sigortalıya ödenen prim ve ikramiye niteliğindeki ödemeleri kapsamaktadır. Gelirin hesabına esas günlük kazanç, ücret toplamının ücret alınan gün sayısına bölünmesiyle hesaplanacak günlük kazanca % 50 oranında bir ekleme yapılarak bulunan tutardan çok olamaz. Buna göre,

Ücretler Toplamı / Prim Gün Sayısı: 7.645,56 / 58 = 131,82

İlave Edilmesi Gereken Azami İkramiye Tutarı: 131,82 / 2 = 65,91 x 58 = 3.822,78 TL

Sigortalıya ödenen ikramiye tutarı 3.830,30 TL olmasına rağmen, günlük kazancın hesabında ikramiye tutarı 3.822,78 TL olarak dikkate alınır.

Kazançlar Toplamı: 7.645,56 + 3.822,78 = 11.468,34 TL

Günlük Kazanç: 11.468,34 / 58 = 197,73 TL

Örnek-2:

Kaza Tarihi: 20.05.2010

Son Takvim Ayı: 2010/Nisan

Ücret Farkının Süresi: 01.11.2009 – 30.04.2010

Ödenen Miktar (Her Bir Ay): 757,40 TL.

Yıl/Ay	Gün Sayısı	Ücret (80/a-1)	Ücret (80/a-2)
2010/Nisan	30	3.000,00	757,40
2010/Mart	30	3.000,00	757,40
2010/Şubat	30	3.000,00	757,40
Toplam	90	9.000,00	2.272,20

Tabloda “Kazanç – 80/a-2” bölümü sigortalıya ödenen prim ve ikramiye niteliğindeki ödemeleri kapsamaktadır. Gelirin hesabına esas günlük kazanç, ücret toplamının ücret alınan gün sayısına bölünmesiyle hesaplanacak günlük kazanca % 50 oranında bir ekleme yapılarak bulunan tutardan çok olamaz. Buna göre,

Ücretler Toplamı / Prim Gün Sayısı: 9.000,00 / 90 = 100,00

İlave Edilmesi Gereken Azami İkramiye Tutarı: 100,00 / 2 = 50,00 x 90 = 4.500,00 TL

Prime esas günlük kazancın tespitinde en fazla 4.500,00 TL’ye kadar ikramiye dikkate alınacağından, ikramiye tutarı olan 2.272,20 TL günlük kazancın tespitinde olduğu gibi dikkate alınır. Buna göre,

Kazançlar Toplamı: 9.000,00 + 2.272,20 TL

Günlük Kazanç: 11.272,20 / 90 = 125,25 TL’dir.

III- SONUÇ

5510/4-1(a) bendi gereği sigortalı sayılanların gelire esas günlük kazançlarının hesabında prim, ikramiye ve bu nitelikteki arızi ödemeler dikkate alınmış ise gelire esas alınacak günlük kazanç, ücret toplamının ücret alınan gün sayısına bölünmesiyle hesaplanacak günlük kazanca, % 50 oranında bir ekleme yapılarak bulunan tutardan çok olamaz. Diğer taraftan, idare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yapılan ücret, ikramiye, zam, tazminat ve bu mahiyetteki ödemelerden, ödenek ve gelirin hesabına esas alınan üç aylık dönemden önceki aylara ilişkin olanlar dikkate alınmamaktadır.

---

* İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü, Sosyal Güvenlik Denetmeni 

[1]    12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[2]    Müjdat ŞAKAR, Sosyal Sigortalar Uygulaması, 10. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2011, s. 227

[3]    16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[4]    Ali GÜZEL - Ali Rıza OKUR - Nurşen CANIKLIOĞLU, Sosyal Güvenlik Hukuku, 14. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2012, s. 430

[5]    Nergis ŞİMŞEK, En Son Değişiklikler Çerçevesinde Tüm Yönleriyle SSK ve Bağ-Kur’da Emeklilik, Yaklaşım Yayıncılık, Ankara 2011, s. 64