Yargıtay Almanya’da Çalışması Olanların Emekli Aylıklarının Kesilemeyeceğine Karar Verdi

Yazar: Vakkas DEMİR*

Yaklaşım / Kasım 2013 / Sayı: 251

I- GİRİŞ

SGK’nın uygulamasını yaptığı yurt dışı borçlanma ve yurt dışı hizmetleriyle emekli aylığı bağlanması konularında, mevzuat bakımından adeta dual (ikili) bir yapı vardır. Bu ikili yapının bir ayağı SGK mevzuatı, diğer ayağı mahkeme ve yargı kararlarıdır. SGK’nın yurt dışı borçlanma ve emeklilik konularında uygulamasını yaptığı mevzuat hükümlerine karşı, yargıya dava açılıp ta kazanılması artık kesinleşen birçok husus olmasına rağmen, SGK yetkilileri tarafından bir türlü bu alanlara el atılmamakta ve yerleşik hale gelmiş yargı kararları doğrultusunda çözüm aranılmamaktadır.

Bahsini ettiğimiz ve SGK’da artık kangren haline gelmiş yurt dışı hizmet ve borçlanma mevzuatlarından birisi de, yurt dışında çalışması olanların, Türkiye’deki emekli aylıklarının SGK tarafından kesilmesidir. SGK, bu konuda sadece bir anlayış geliştirmeden kaynaklı olarak, kendi bildiğini uygulamakta, yargı ise her seferinde SGK uygulamasının aleyhine karar vermektedir. Bu makale çalışmamızda, yurt dışında çalışması olanların, SGK tarafından kesilen aylıklar için ne yapmaları gerektiği konusunda açıklamalarda bulunmaya çalışacağız.

II- TÜRKİYE’DE EMEKLİ OLUP YURT DIŞINDA ÇALIŞMAYA BAŞLAYANLARLA İLGİLİ SGK UYGULAMASI

SGK yetkilileri, Türkiye’den yurt dışı borçlanması yaparak ya da yapmayarak emekli olmuş kişilerin, emeklilikten sonra Almanya’da çalışması olduğunu tespit ettikleri zaman, söz konusu kişinin emekliliğini çalışma olan devrelerde kesmekte ve ilgili kişiye geçmişe doğru borç çıkarmaktadır.

SGK, bu uygulamasına gerekçe olarak, mülga 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 63. maddesinin (A) bendindeki “Bu Kanun’a göre yaşlılık aylığı almakta iken, sigortalı olarak çalışmaya başlayanların yaşlılık aylıkları çalışmaya başladıkları tarihte kesilir.” hükmünü göstermektedir.

SGK yetkilileri bu maddeye dayanarak, Türkiye’den emekli olmuş kişinin yurt dışındaki çalışmasını Türkiye’de yapılmış bir çalışma olarak değerlendirmekte ve bu nedenden dolayı, Türkiye’de emekli olan kişilerin Almanya veya yurt dışında çalışmasını tespit ettiklerinde, Türkiye’deki emekli aylıklarını kesmektedir.

SGK yetkililerinin, Türkiye’de emekli olmuş kişilerin aylıklarını kesmelerinin bir başka nedeni 2147 sayılı yurt dışı borçlanma yasasıdır. SGK yetkilileri, 3201 veya 2147 sayılı Yasa’ya göre, yurt dışı borçlanması yaparak Türkiye’den emekli olmuş kişilerden, yurt dışındaki işinden ayrılmayanların ve Türkiye’ye kesin dönüş yapmayanların Türkiye’deki aylıklarını kesmektedir.

Ancak, SGK yetkililerinin, yurt dışı borçlanmasının tamamını 2147 sayılı Yasa’ya göre yaparak Türkiye’den emekli olmuş kişilerin aylıklarını kesmemesi gerekmektedir. Çünkü, 2147 sayılı Yasa(1)’nın 4. maddesi; “Bu Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihte yurt dışında çalışmakta olanlar, yurt dışında daha önce çalıştıkları ve belgeledikleri surelerin tamamını, primlerini döviz olarak ödemek kaydıyla borçlanabilirler. Bu takdirde borçlanılan süreye ait primler istemde bulunanın yurt dışında almakta olduğu son aylık kazanç üzerinden sosyal güvenlik kurumlan kanunları gereğince ve tavan sınırları göz önünde tutularak hesaplanır. Prim tutan borcun tebliğ tarihinden itibaren toptan veya üç yıl içinde yıllık eşit taksitlerle ödenir. Bu gibiler hakkında evvelce 606 sayılı Kanun’a göre tescil edilmiş olmak koşulu aranmaz.” şeklindedir. Görüldüğü üzere, 2147 sayılı Yasa gereğince yapılan borçlanmaya dayanılarak, tahsis talebinde bulunulabilmesi ve yaşlılık aylığı bağlanılabilmesi için, yurt dışındaki işten ayrılma ve Türkiye’ye kesin dönüş yapma şartı bulunmamaktadır.

İşte, yurt dışı borçlanmasının tamamını 2147 sayılı Yasa’ya göre yaparak Türkiye’den emekli olmuş kişilerin, Almanya’da çalışmaları ve Türkiye’ye kesin dönüş yapmadıkları için kesilen aylıklarının, herhangi bir hukuki gerekçesi bulunmamaktadır.

SGK uygulaması için, Türkiye’de emekli olduktan sonra yurt dışında veya Almanya’da çalışmasından dolayı emekli aylıklarının kesilmesine yasal dayanak, 3201 sayılı Yasa’nın 6. maddesinin, 17.04.2008 tarih ve 5754 sayılı Yasa’nın 79. maddesiyle değişik şekli ile oluşmaya başlamıştır.

3201 sayılı Yasa’nın, 6. maddesinin ilgili kısmının, 17.04.2008 tarih ve 5754 sayılı Yasa’nın 79. maddesiyle değişik şekli; “... Kanun hükümlerinden yararlanmak suretiyle aylık bağlananlardan tekrar yurt dışında yabancı ülke mevzuatına tabi çalışanlar, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği alanların aylıkları, tekrar çalışmaya başladıkları veya ikamete dayalı bir ödenek almaya başladıkları tarihten itibaren kesilir. ...” halindedir.

Üstte verilen kanun metni hükümlerinden anlaşılacağı üzere, SGK’nın 17.04.2008 tarihine kadarki yurt dışı çalışmalarla ilgili uyguladığı, Türkiye’den emekli olmuş kişilerin yurt dışında çalışmaya başlamaları halinde emekli aylıklarının kesilmesi uygulaması yanlış ve hatalıdır. SGK, üstteki yasa maddesine göre, ancak, 17.04.2008 tarihinden sonraki yurt dışı çalışmalarından dolayı ilgili kişilerin aylıklarını kesebilir. Bu tarihten önceki (17.04.208) yurt dışı çalışmaları için, vatandaşın Türkiye’deki aylıkların kesilmesi işlemi hukuka ve yasalara aykırıdır.

III- KONUYLA İLGİLİ YARGITAY KARARLARINDAN BAZI ÖRNEKLER

Yargıtay 21. Hukuk Dairesi’nin Kararı’nda özetle; “… Belirtilen nedenlerle, Kurumun; yurtdışında çalışılan veya ilişkinin devam ettiği saptanan süreler için yaşlılık aylığını kesmesi ve ödenen aylıkların geri alınması yerine, yaşlılık aylığının iptali ile iptal tarihine kadar ödenen aylıkların geri alınması usul ve yasaya aykırıdır.”(2) denilmektedir.

Yargıtay 21. Hukuk Dairesi’nin başka bir Kararı’nda özetle; “… Davacının 506 sayılı Yasa’ya tabi olarak çalıştığı prim ödeme gün sayısının 7800 gün, sigortalılık başlangıcının da 25.08.1952 tarihi olduğu, göz önünde tutularak SSK’nın 60/A-c maddesi gereğince yaşlılık aylığı bağlandığı dosyadaki bilgi ve belgelerden açıkça anlaşılmaktadır. Öte yandan, Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 63-A maddesine göre, bu kanuna göre, yaşlılık aylığı almakta iken, sigortalı olarak çalışmaya başlayanların yaşlılık aylıkları çalışmaya başladıkları tarihte kesilir. Madde ile; Türkiye’de 506 sayılı Yasaya tabi sigortalı olarak çalışanların amaçlandığı açıktır. Başka bir anlatımla, yurt dışındaki çalışmaların, 506 sayılı Yasaya tabi sigortalı olarak değerlendirilmesine olanağı olmadığı ortadadır. Nitekim bu yön aynı maddenin (B) bendinde, sigortalı olarak bir işte çalışmaya başlayanların yazılı talepte bulunmaları halinde yaşlılık aylıklarının ödenmesine devam olunacağı, ancak bunlardan % 24 oranında sosyal güvenlik destek priminin kesileceği, bu primin 1/4’ü sigortalı hissesi 3/4 işveren hissesi olduğu açıkça vurgulanmıştır. Kuşkusuz sosyal güvenlik destek primi kesecek işverenin Türk işveren olduğu açık seçiktir. Bundan başka, Türkiye ile Federal Almanya arasında imzalanan sosyal güvenlik anlaşmasında da, yaşlılık aylığının kesileceğine ilişkin bir düzenlemenin de mevcut olmadığı da söz götürmez.”(3) denilmektedir.

Örnek yargı kararlarından da görüleceği üzere, Türkiye’den emekli olan kişilerin Almanya veya yabancı bir ülkede çalışmaya başlamaları halinde, Türkiye’deki emekli aylıkları kesilemez.

IV- SONUÇ

Sosyal Güvenlik Kurumu, Türkiye’den emekli olmuş kişilerin Almanya’da çalışması olduğunu belirleyince, bu kişilerin aylıklarını kesmekte ve geriye doğru borç çıkarmaktadır. SGK’nın bu uygulaması, 3201 sayılı Yasa’nın, 6. maddesinin, 17.04.2008 tarih ve 5754 sayılı Yasa’nın 79. maddesiyle değişik şekli yürürlüğe girene kadar hiçbir yasal dayanağı yoktur. SGK, bu uygulamasına dayanak olarak her ne kadar mülga 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 63. maddesinin (A) bendini gösterse de, bu maddede sözü edilen çalışma, yurt içindeki çalışmayla ilgili olup yurt dışındaki çalışmayla ilgili değildir.

Bu nedenle, SGK’nın bu uygulamasıyla karşılaşan vatandaşlarımıza, üstte belirtilen yargı kararlarını örnek göstererek dava açmalarını tavsiye ediyoruz. Yargı kararıyla hem iptal edilen aylıkları yeniden bağlatacak hem de SGK’nın kendi aleyhlerinde olan işlemini iptal ettirebileceklerdir.

*           Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişi

(1)         07.06.1978 tarih ve 16309 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

(2)         Yrg. 21. HD.’nin, E. 2006/2311, K. 2006/13216 sayılı Kararı.

(3)         Yrg. 21. HD.’nin, 28.06.1999 tarih ve E. 1999/969, K. 1999/4934 sayılı Kararı.