Ev Hizmetlerinde Çalışanların Sigortalılığı

Yazar: Ahmet NACAROLU*

Yaklaşım / Kasım 2013 / Sayı: 251

I- GİRİŞ

Kadınların iş hayatındaki istidamı arttıkça ev işlerinde ve çocuk bakımında çalıştırılan kişi sayısı da artmaktadır. Ev hizmetlerinde çalıştırılan bu kişilerin sigortalılık durumlarındaki detaylar dikkatli incelenmediği için çoğunluğunun sigortasız çalıştırıldığı görülmekte, bu kişileri çalıştıran ev sahipleri de idari para cezalarıyla karşı karşıya kalmaktadırlar.

Bu makalemizde de ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılık durumu ve bu kişilerin işverenlerinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na karşı sorumlulukları açıklanacaktır.

II- EV HİZMETLERİNDE ÇALIŞANLARIN SİGORTALILIĞI

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun(1) sigortalı sayılmayanlar başlıklı 6. maddesinde ev hizmetlerinde sürekli ve ücretle çalışanların sigortalı olmaları gerektiği hüküm altına alınmıştır. Sosyal Güvenlik Kurumu da ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılığına 2013/11 sayılı Sigortalılık İşlemleri konulu birleşik Genelgesi’nde yer vermiştir. Bu genelgeye göre ev hizmetleri çamaşır ve bulaşık yıkama, ütü yapma, cam silme, yemek yapma gibi evin gündelik işleyişine yönelik çalışmalar olarak tanımlanmıştır. 4857 sayılı İş Kanunu’nda(2) en çok otuz gün süren işler süreksiz iş; otuz günden fazla süren işlerde sürekli iş olarak tanımlanmıştır.

Ev hizmetlerinde çalışan kişilerin sigortalı olup olmayacaklarına karar vermek için işin çalışmalarının sürekli olup olmadığına ve ücret alınıp alınmadığına bakılması gerekmektedir. 2013/11 sayılı Genelge’de belirtildiği gibi süreklilik için çalışmanın belirli bir yoğunluğa ulaşması şartı aranması gerekmektedir. Çalışan kişinin her hafta aynı gün aynı eve çalışmak üzere gelmesi gerekmektedir. Çalışan kişi belirsiz aralıklarla ve çağrı üzerine gelip ev hizmetlerini yapıyorsa bu durum süreksiz iş olarak değerlendirilmelidir. Eve her gün gelen bebek bakıcısı yapmış olduğu iş sürekli iş kapsamında değerlendirilip bakıcının 4/a sigortalısı olması gerekmektedir. Aynı şekilde evde sürekli çalışan aşçı, bekçi, şoför, bahçıvan, hizmetli vb. sigortalı olması gerekmektedir.

Günlük hayatımızda çokça karşılaştığımız evlere gelen temizlikçilerin durumu ise her hafta aynı gün ve aynı eve geliyorsa sigortalı olması gerekmektedir. Ancak çağrı üzerine haftanın veya ayın farklı günlerinde tam ve yarım gün çalışıyorsa bu çalışanların sigortalı olması gerekmektedir.

III- EV HİZMETLERİNDE ÇALIŞTIRILAN KİŞİLER İÇİN İŞVERENLERİN SOSYAL GÜVENLİK KURUMU’NA KARŞI SORUMLULUKLARI

Ev hizmetlerinde sürekli ve ücretle çalışan kişilerin sigortalı olmaları gerekmektedir. Bu kişiler sigortalı oldukları takdirde işyeri işlerini yaptıkları ev, işverenleri ise ücretlerini aldıkları ve hizmet sundukları kişidir. Ev hizmetlerinde işçi çalıştıran kişiler işveren olma sıfatıyla Sosyal Güvenlik Kurumu’na en geç sigortalı kişiyi çalıştırmaya başladığı tarihte İşyeri Bildirgesi vererek işyeri tescil işlemini yaptırmaları gerekmektedir. İşyeri tescil işlemi yaptırıldıktan sonra, ev hizmetlerinde çalışan kişinin Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi’nin de en geç çalışmaya başladığı tarihten itibaren bir ay içinde internet üzerinden Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmesi gerekmektedir. Ayrıca işverenler her ay sigortalının ücret ve çalışma günlerini Sosyal Güvenlik Kurumu’na takip eden ayın 23’üne kadar bildirmeleri gerekmektedir.

Ev hizmetlerinde çalışanların sigortalı sayılması, iş kazası ve meslek hastalığı bakımından da çalışanlara bazı hakları beraberinde getirirken, bu kişileri istihdam edenlere de bazı yükümlülükler getirmektedir. Ev hizmetlerinde çalışan kişilerin evde bulundukları, işlerini yaptıkları veya ev sahibinin talimatıyla herhangi bir görevi yerine getirmek üzere dışarıda bulundukları sırada maruz kalacakları olaylar iş kazası olarak kabul edilmektedir. Aynı şekilde sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleri de meslek hastalığı sayılmaktadır. İş kazası veya meslek hastalığı olarak kabul edilen bu olayı işverenler en geç olayın meydana geldiği tarihi takip eden üç işgünü içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmesi gerekmektedir.

IV- SONUÇ

Ev hizmetlerinde çalıştırılan kişilerin sigortalı olup olmamaları konusunda en önemi ayrım süreklilik ve ücret alıp almadığıdır. Bu ayrıma göre ev hizmetlerinde çalıştırılan kişilerin sigortalılık durumları değerlendirilmelidir. İşverenler gerekli şartları uymasına rağmen sigortasız çalıştırdıkları kişiler için ağır idari para cezaları ile karşı karşıya kalabilmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun uyguladığı idari para cezaları 1000 kişilik fabrikada çalıştırılan sigortasız kişi için de ev hizmetlerinde sigortasız çalışan kişi içinde aynıdır.

*           Gaziantep Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü, Sosyal Güvenlik Denetmeni, Kamu Yönetimi Bilim Uzmanı

(1)         16.06.2006 tarih 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)         10.06.2003 tarih 25134 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.