Yazar: Süleyman ŞEN*
E-Yaklaşım / Kasım 2013 / Sayı: 251
I- GİRİŞ
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verilerine göre ülkemizde 2012 yılında 74.871 iş kazası ve 395 meslek hastalığı vakası yaşanmış, bu vakalar sonucunda toplam 2209 kişi sürekli iş göremez hale gelmiş, 745 kişi de hayatını kaybetmiştir.[1] Aynı istatistiklere göre 2012 yılı itibariyle, ülkemizde 60.612 kişi sürekli iş göremezlik geliri, 79.329 kişi de ölüm geliri almaktadır. Bu rakamlar, maruz kaldığı iş kazası veya meslek hastalığı sonucu sürekli iş göremez hale gelen sigortalıların zararlarının telafi edilmesinin önemini bir kez daha ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, bu sigortalıların eş ve çocuklarının kayıplarının giderilmesi de sosyal devlet ilkesinin bir gereğidir.
Bu çalışmada iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ya da sürekli iş göremezlik geliri almakta iken ölen sigortalıların hak sahiplerine sağlanan haklar ve yardımlar anlatılmaktadır.
II- SÜREKLİ İŞGÖREMEZLİK GELİRİNİN BAĞLANMASININ ŞARTLARI VE HESAPLANMASI
Maruz kaldığı iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü % 10 ve daha fazla oranda kaybeden sigortalılara, meslekte kazanma gücü kayıpları ile orantılı olarak sürekli iş göremezlik geliri bağlanmaktadır. Sürekli iş göremezlik geliri, iş kazasının olduğu tarihten, meslek hastalığı halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki on iki aydaki son üç ay içinde hesaplanacak prime esas kazançlar üzerinden tespit edilmektedir. Sürekli tam iş göremezlikte sigortalıya, hesaplanan aylık kazancının % 70’i oranında, sigortalı başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise % 100’ü oranında sürekli iş göremezlik geliri bağlanmaktadır. Sigortalının meslekte kazanma gücünü kısmen kaybetmiş olması halinde bağlanacak gelir, kayıp oranı ve sürekli tam iş göremezlik halindeki gelirle orantılı olmaktadır.
Örnek-1: Geçirdiği iş kazası sonucunda meslekte kazanma gücünü % 40 oranında kaybeden Mehmet Beyin, iş kazasından önceki üç ay içinde aylık kazanç ortalaması 1500,00 TL’dir. Mehmet Beye bağlanacak olan sürekli iş göremezlik geliri;
1500,00 TL x % 70 x % 40 = 420,00 TL olacaktır.
III- HAK SAHİPLERİNE SAĞLANAN HAKLAR VE YARDIMLAR
A- ÖLÜM GELİRİ BAĞLANMASI
Kapsamdaki sigortalıların hak sahiplerine gelir bağlanmasında üç ayrı kategori uygulanmaktadır.
1- Sigortalı, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölmüş ise, hak sahiplerine, hesaplanan son üç aylık kazancının % 70’i oranında gelir bağlanmaktadır.
2- Sigortalı, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü % 50 veya daha fazla oranda kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış iken ölmüş ise, ölümün iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olup olmadığına bakılmaksızın hesaplanan son üç aylık kazancının % 70’i oranında gelir bağlanmaktadır.
3- Sigortalı, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü % 50 oranının altında kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış iken ölmüş ise, ölümün iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olmaması halinde sigortalının almakta olduğu sürekli iş göremezlik geliri, hak sahiplerine gelir olarak bağlanmaktadır.
Başka bir anlatımla, % 50’den az oranda sürekli iş göremezlik geliri alırken, iş kazası veya meslek hastalığı ile ilgili olmayan bir sebepten ölen sigortalının aldığı gelir hak sahiplerine paylaştırılmaktadır. Diğer durumlarda hak sahiplerine, sigortalının hesaplanan son üç aylık kazancının % 70’i oranında gelir bağlanmaktadır.
Örnek-2: İlk örnekteki Mehmet Beyin geçirmiş olduğu iş kazasına bağlı bir sebeple ölmesi halinde hak sahiplerine paylaştırılacak tutar, 1.500,00 TL x % 70 = 1.050,00 TL olacaktır. Mehmet Beyin geçirdiği iş kazasına bağlı olmayan bir sebeple ölmesi halinde hak sahiplerine paylaştırılacak tutar, almakta olduğu 420,00 TL gelir olacaktı.
Ölüm gelirinin hak sahiplerine paylaştırılmasında, emekli aylığının hak sahiplerine paylaştırılmasındaki sistematik uygulanmaktadır. Hak sahibi eş, çocuklar ve anne babanın belirlenmesinde de aynı kurallar geçerlidir.
5510 sayılı Kanun’un 4/1-b bendine (eski Bağ-Kur) göre sigortalı olanların hak sahiplerine gelir bağlanabilmesi için, kendi sigortalılığından dolayı, genel sağlık sigortası dahil prim borçlarının ödenmiş olması gerekmektedir.
B- EVLENME VE CENAZE ÖDENEĞİ VERİLMESİ
İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen ya da sürekli iş göremezlik almakta iken ölen sigortalıların hak sahiplerine evlenme ve cenaze ödeneği verilmektedir.
Sigortalının kızının evlenmesi halinde ölüm geliri kesilmekte ve almakta olduğu gelirin 24 aylık tutarı bir defaya mahsus olmak üzere evlenme ödeneği olarak ödenmektedir.
Cenaze ödeneği, sırasıyla sigortalının eşine, yoksa çocuklarına, o da yoksa ana babasına, o da yoksa kardeşlerine verilmektedir. Masrafların belgelenmesi şartıyla ödeneğin üçüncü kişilere verilmesi de mümkündür. Her yıl bir önceki yıl için Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı tarafından açıklanan, TÜFE değişim oranında arttırılan cenaze ödeneğinin 2013 yılı için belirlenen tutarı 386,00 TL’dir.
C- GENEL SAĞLIK SİGORTASI KAPSAMINA ALINMASI
SGK’dan gelir alan sigortalılar ile hak sahipleri 5510 sayılı Kanun’un 60. maddesinin birinci fıkrasının (f) bendine göre genel sağlık sigortalısı sayılmaktadır. Bu kapsamda kişilerin her türlü tedavi giderleri ile protez ve iyileştirici malzemeleri SGK tarafından karşılanmaktadır.
IV- SONUÇ
Ülkemizde son dönemde iş sağlığı ve güvenliği konusunda ciddi adımlar atılmış, iş güvenliği uzmanlarının işyerlerinde zorunlu istihdamı ile ilgili süreç başlatılmıştır. Bu çalışmaların iş kazası ve meslek hastalığı vakalarını önemli ölçüde azaltması beklenmektedir. Hali hazırdaki iş kazası ve meslek hastalığı istatistikleri, istenen tablonun çok uzağındadır. Bu şartlarda iş kazası ve meslek hastalığına maruz kalan sigortalılara ve hak sahiplerine gelir bağlanması ve diğer yardımlardan faydalandırılması büyük önem arz etmektedir.
* Manisa Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü, Sosyal Güvenlik Denetmeni
[1] http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/tr/kurumsal/istatistikler/sgk_istatistik_yilliklari
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder